Borderline en liegen gaan hand in hand, zo luidt het stereotype. Klopt dit, of is het gelul? Het korte antwoord is dat mensen met borderline niet per se vaker liegen dan anderen. Wel is het zo dat andere symptomen van de persoonlijkheidsstoornis ervoor kunnen zorgen dat liegen soms aantrekkelijk wordt. Over de band tussen borderline en liegen.
Borderline en liegen: klopt dit vooroordeel?
What’s in a name. Vrij vertaald staat borderline voor grensloper, of grensgeval. Mensen die met de persoonlijkheidsstoornis gediagnosticeerd zijn bewegen zich als geen ander tussen sociale grenzen (borders). Het ene moment zijn ze ongekend charmant en trekken daarmee iedereen aan, terwijl ze het volgende moment van niets of niemand wat willen horen en alleen bezig zijn met afstoten. Verwarrend voor de persoon zelf, maar ook voor de omgeving.
Borderline is zonder twijfel een van de meest gestereotypeerde stoornissen van het moment. Wie op zoek gaat naar ervaringsverhalen komt al snel statements tegen waarin wordt geclaimd dat mensen met borderline regelmatig zouden liegen. Wat klopt er van deze uitspraak?
Laten we bij de basis beginnen. Jammer genoeg is er relatief weinig bekend over de stoornis. In de DSM-V, het handboek voor het vaststellen van psychische stoornissen, wordt liegen niet als symptoom van borderline genoemd. In totaal kent de persoonlijkheidsstoornis 9 kenmerken, waarvan je er aan minstens 5 moet voldoen voordat we van borderline kunnen spreken. Er is echter genoeg kritiek op de ‘Bijbel voor psychiaters’ en daarom is het belangrijk om verder te graven.
In meerdere ervaringsverhalen claimen familieleden, kennissen en vrienden van iemand met borderline immers dat diegene bekendstaat om leugenachtig gedrag. In een hoofdstuk van het boek “Lying, Cheating, and Carrying On” verklaart Clarence Watson dat mensen met borderline soms geneigd zijn tot liegen om hun doelen te bereiken, en niet zozeer omdat ze ervan genieten om anderen te misleiden. Watson is medisch directeur bij het Delaware Department of Health en als klinisch en forensisch psychiater gespecialiseerd in persoonlijkheidsstoornissen.
Lees ook: Borderline in 9 kenmerken, maar dan zonder bullshit
Feiten verdraaien in plaats van liegen
‘Borderline persoonlijkheidsstoornis gaat uit van extremen’, zo begint Watson zijn uitleg. ‘In het geval van vriendschappen en relaties wil iemand met de stoornis vaak niets met een ander te maken hebben, of juist heel erg iemands gezelschap opzoeken. Wanneer er sprake is van het laatste zijn mensen met borderline persoonlijkheidsstoornis eerder geneigd om feiten te verdraaien om zo hun ideale relatie vorm te geven en werkelijkheid te maken, of deze nu vriendschappelijk of romantisch is.’
Watson benadrukt hierbij dat liegen en manipuleren bijproducten van de stoornis zijn, en geen hoofdzaken. De psychiater legt hierbij de link met welbekende kenmerken van de persoonlijkheidsstoornis. ‘Bekende symptomen van BPS zijn verlatingsangst en impulsiviteit’, zo verklaart Watson. ‘In extreme situaties kunnen deze symptomen ervoor zorgen dat mensen met borderline liegen voordat ze het doorhebben, bijvoorbeeld omdat ze bang zijn door een ander verlaten te worden. Ook kan het zo zijn dat ze heel erg in het moment zitten, en niet stilstaan bij de impact van hun woorden.’
Tot slot kampen veel mensen met de stoornis met extreme gevoelens. Situaties en emoties zijn zwart of wit, maar van 50 tinten grijs is geen sprake. ‘Deze gevoelens kunnen zo intens zijn dat mensen met borderline alles door een emotionele bril zien’, schrijft klinisch psycholoog Kristalyn Salters-Pedneault op VeryWellMind. ‘Hierdoor zijn ze op zoek naar details die hun gevoelens bevestigen. Ook proberen mensen met borderline zo feiten die tegen hun gevoelens ingaan te negeren. Dit kan frustrerend zijn voor naasten. Houd echter in je achterhoofd dat dit liegen niet bewust gebeurt, maar dat de persoon met borderline feiten verdraait omdat diegene echt gelooft dat dat de werkelijkheid is.’
Meer weten? Lees: ‘Dé borderliner’ bestaat niet: vier uiteenlopende ervaringsverhalen over BPS