Ik loop naar de keuken, kies een kopje uit en schuif het onder het apparaat. Ik zorg voor voldoende toevoer, van zowel het water als de donkerbruine substantie. Met uiterste zorg volg ik mijn ritueel en druk op de knop. De machine begint te ratelen en spuugt zijn zwartgouden product uit. De keuken vult zich met een bitterzoete geur die me rustig maakt en terugbrengt naar betere tijden. Niet veel later zit ik aan tafel en breng het kopje naar mijn mond. Het vocht prikkelt mijn tong en gehemelte en verwarmt mijn binnenste als een douche na een regenbui. Ik voel langzaam mijn lichaam reageren op de warme gloed. En dat is precies het probleem van koffie.
Wie houdt er niet van een lekker kopje koffie? Zeker tachtig procent van de Nederlanders drinkt elke week wel minstens één bakkie. Vaak bij gezellige momenten, maar ook om wakker te worden, om je zware werkdag verder door te komen, of omdat het nou eenmaal gewoonte is om met je collega om 10.00 uur én 15.00 uur naar de automaat te lopen. Het is echter ook een gewoonte die problemen kan opleveren.
Wat koffie met je hersenen doet
Ik spreek met psycholoog Sanne Winchester over het effect van koffie op je mentale gezondheid. “Dat effect wordt echt wel onderschat, omdat koffie heel normaal is. Maar koffie kan je, naast heel veel geluksstofjes, een fijn gevoel en een lekkere smaak, ook een negatief effect bezorgen op je psychische klachten.”
Het gaat om de stof cafeïne die erin zit, die ook in bijvoorbeeld Red Bull, cola of donkere chocolade zit. Als je veel koffie gebruikt, of een ander product met veel cafeïne, kun je dit artikel ook daar op toepassen. Winchester, die ook auteur is van het boek ‘Ik mag niet bang zijn‘, legt uit waarom koffie een sluipmoordenaar kan zijn voor je psyche, en specifiek voor angstklachten.
“Cafeïne stimuleert je hersenen. Je maakt meer adrenaline aan, er komt meer stresshormoon in je lijf en daarmee geef je je lichaam steeds de prikkel dat er iets aan de hand is”, vertelt Winchester. “Je wordt er een beetje opgefokt van en sommige mensen kunnen daar lekker hard van werken, maar eigenlijk activeert het het stresshormoonsysteem wat ook bij angst geactiveerd wordt.”
“Dus eigenlijk”, vervolgt de GZ-psycholoog, “prikkel je je hersenen op dezelfde manier als angstklachten doen. Je hersenen weten het verschil niet, dus daar word je angstig van. Je kan er paniekerig van worden, vaker angstklachten krijgen of dat de angst langer duurt.”
Lees ook: Ik volgde cognitieve gedragstherapie; zo heb ik het ervaren
Angst of paniekaanval door koffie
En dat allemaal door een kopje koffie. Maar dat is nog geen reden voor paniek. “Hoe meer je drinkt, hoe meer last je ervan krijgt”, benadrukt Winchester, die ook stelt dat het heel persoonlijk is wat koffie met je doet. “Als mensen zonder angstklachten tien kopjes drinken, zouden die ook al wel met wat meer hartkloppingen en stress in hun stoel zitten. Terwijl één kopje voor iemand met angstproblemen al genoeg kan zijn om die over het randje te helpen.”
Zodoende kan, afhankelijk van de persoon en de hoeveelheid, het zwarte goud ook zeker angst versterken, angst veroorzaken of zelfs paniekaanvallen triggeren. Toch nuanceert Winchester dit. “Er moeten wel al een aantal andere dingen aan de hand zijn, wil een kopje koffie de emmer doen overlopen. Dat is een combinatie van dingen. Wij noemen dat de ‘window of tolerance.’ Als je van 0 tot 100 al op 60/70 zit qua spanning of angst, kan die koffie je zomaar naar 90 of 100 laten schieten. Maar als je lekker een 10 of 20 bent, dan schiet je misschien naar 40 of 50 en is er nog niks aan de hand. Wat die koffie in je lijf doet is afhankelijk van hoe je je voelt.”
Koffie heeft op alle angsten effect, weet Winchester. Het kan je dus naar een paniekaanval brengen, maar bijvoorbeeld ook een sociale angststoornis kan hierdoor erger worden. “Als je koffie drinkt, geef je je hersenen het signaal dat er iets aan de hand is. En daardoor ga je automatisch meer denken aan de angstige gedachten die je al had.”
Stoppen met koffie drinken voor je angst?
Moet je dan maar stoppen met koffie drinken? “Als je dat niet wil, doe dat dan vooral niet”, reageert Winchester. “Ja, je kan door te stoppen met koffie drinken, je daadwerkelijk minder angstig gaan voelen. Het kan zijn dat je angstklachten nooit echt weggaan als je koffie blijft drinken. Maar het belangrijkste is dat je mindert. Ga eens naar 3 kopjes per dag in plaats van 5 of 10, dan merk je al een groot verschil. We zien in de praktijk vaak dat mensen zich daardoor echt beter gaan voelen.”
“Je hartslag, je ademhaling en je gedachten worden rustiger. Er is minder stresshormoon in je lichaam en daardoor meer ruimte voor melatonine, het ontspannen hormoon. En je hersenen zeggen: hee, ik ben niet in gevaar”, legt Winchester het effect van minder koffie op angst uit.
“Ik vind het vooral belangrijk dat mensen zich bewust zijn van het effect van koffie en van hun inname. Stop vooral niet met drinken als je dat niet wil, maar kies voor koffie een lekker moment uit waarop je je veilig en rustig voelt. En tegenwoordig zijn er ook hele lekkere decaf-opties”, besluit Winchester.
Lees ook: Waarom heb ik een slecht geheugen na mentale problemen?
Tot slot nog een kleine tip van de auteur: het heeft mij heel erg geholpen om in ieder geval geen koffie te drinken op spannende momenten. Hoe vaak krijg je geen koffie aangeboden bij een spannend sollicitatiegesprek of pak je een bakje als je moe en zenuwachtig op het vliegveld wacht op je vlucht? Op dat soort momenten is het écht beter om de koffie te laten staan.
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid of ontvang updates via Whatsapp. Heb je geen social media? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.