Het gaat steeds slechter met de student in Nederland. En dan niet qua leerprestaties, maar qua mentale gezondheid. De cijfers liegen er niet om, maar de grote vraag blijft hangen: waarom? Ik ging in gesprek met psycholoog Sophía Thijs om naar antwoorden te zoeken.
Laten we met de kale statistieken beginnen. Volgens recente cijfers van het CBS heeft 40 tot 50 procent van de studenten tussen de 18 en de 21 jaar een vorm van mentale gezondheidsproblemen. We zien dat het aantal studenten met mentale problemen oploopt naarmate het opleidingsniveau stijgt. Daarnaast is het ook op de middelbare school ernstig. In de afgelopen tien jaar is het aantal middelbare scholieren met mentale problemen verdubbeld. De teller staat nu op 36 procent.
Goed, dan is dat maar duidelijk. Nog één laatste statistiekje, die vrij zorgwekkend is. Van de studenten met mentale problemen, wat dus bijna de helft is van allemaal, zoekt maar een schamele tien procent hulp. Sophía Thijs ziet veel studenten binnenkomen in haar praktijk en weet wat er speelt.
Lees ook: Dit is de invloed van koffie op je angst
Oorzaken mentale problemen studenten: werkdruk
“Relatieproblemen, stress, angst, oververmoeidheid en de meest voorkomende klacht: er wordt te veel van ze gevraagd”, somt Sophía de problemen van studerende jongeren op. “Heel veel studenten krijgen zoveel voor hun kiezen dat ze niet eens meer weten hoe ze het moeten plannen, laat staan hoe ze het allemaal moeten doen. Er wordt zoveel gevraagd van ze, terwijl ze er hersentechnisch nog niet klaar voor zijn. De druk is dermate groot dat ze in de stress schieten. De ene student gaat zich overwerken, de andere student gaat vermijden. Dat uit zich dan in depressieve- of angstklachten en onhandige copingsmechanismen, zoals het zich verdoven met drugs.”
Het zijn de twee uitersten die Sophía ziet in het omgaan met de stress. Opvallend is dat ze zegt dat studenten ‘hersentechnisch’ nog niet klaar zijn voor zoveel druk. “De prefrontale cortex is pas tussen je 23e en 25e echt doorontwikkeld. In dat gedeelte zit onder andere de aanwezigheid van het kunnen plannen, overzien en prioriteiten stellen. Als je dan kijkt wat er van een achttienjarige wordt gevraagd, is dat voor hun hersenen eigenlijk niet mogelijk. Maar de discipline en motivatie die de ene student wel heeft en de andere niet, speelt natuurlijk ook mee.”
Oorzaak mentale problemen studenten: grenzeloosheid
Werkdruk lijkt dus de grootste aanleiding te zijn voor mentale problemen bij studenten. Maar dat is niet het enige. “Studenten vertellen me dat de grenzeloosheid nog erger geworden is”, noemt Sophía een volgende oorzaak. “Telefoons staan altijd aan, je bent altijd bereikbaar en krijgt constant notificaties. Er is ook meer angst onder studenten over wat er in de wereld gebeurt. Je krijgt alles mee. En de algoritmes geven je ook nog een vertekend beeld omdat je van alles alleen hetzelfde ziet. Studenten leren daardoor minder goed relativeren. Er lijken veel meer afleidingen dan ooit en we zijn er niet aan gewend dat te begrenzen.”
Het lijstje van wat er op studenten afkomt is echter nog niet af. “De koopkracht is de afgelopen jaren enorm gedaald. Studenten moeten extra gaan werken om rond te komen. Tien jaar geleden moest ik als student al 8 tot 12 uur per week werken en dat is alleen maar meer geworden”, zegt Sophía. “Dat trek je op den duur niet naast je studie, sociale leven en andere verplichtingen.”
Studenten niet of te laat naar psycholoog
Een bijkomend probleem is dat jongeren niet snel naar de psycholoog gaan. Zoals eerder geschetst: slechts tien procent van de studenten met mentale problemen vinden uiteindelijk hulp. En dat is problematisch. “Jongeren komen vaak te laat. We merken dat het te laat is omdat ze echt een afhankelijkheidsproblematiek krijgen of met zware depressies en angst- en paniekstoornissen komen. Je merkt dat op latere leeftijd veel mensen burn-outklachten of chronische fysieke klachten krijgen. Als je gaat terugkijken bij mensen op latere leeftijd die veel complexe problemen hebben, zie je dat die zeer vaak terug te leiden zijn naar wat er in hun jeugd heeft gespeeld.”
Helaas zijn ook de lange wachtlijsten een oorzaak van dat weinig jongeren professionele hulp vinden. “Dat is heel demotiverend. En de politiek doet er te weinig aan om het op te lossen.” Gelukkig komen er vanuit scholen, universiteiten en andere organisaties steeds meer initiatieven om studenten te helpen met hun mentale problematiek, en gaat er ook veel goed. “Er zijn ontzettend mooie initiatieven vanuit scholen en stichtingen, maar er is één probleem: dat loopt buiten het lesrooster om. Dus voor de studenten komt het er ook nog bij in alles wat ze nog moeten doen. En dat is het punt: er komt altijd iets bij.”
Onderwijsinstellingen moeten voor mentale gezondheid studenten zorgen
En daar ligt volgens Sophía een verantwoordelijkheid voor de onderwijsinstituten. “De scholen krijgen vaak niet mee hoe die werkdruk bij de student aankomt. Dus een universiteit is volgens zichzelf heel enthousiast aan het zorgen voor de mentale gezondheid van de studenten, maar ze schrappen er geen les voor. Ze houden geen rekening met de rest van het leven van de student. Ze overzien dat misschien niet of willen dat niet overzien.” Niet dat dat altijd de schuld is van de universiteiten of dat er met vingers moet worden gewezen. “Ze worden zelf door de overheid ook begrensd met hoge verwachtingen, dus blijft het doorgaan in een neerwaartse spiraal.”
Het oplossen van de problemen is dus heel complex, en ligt misschien wel bij de overheid, al heeft Sophía er wel duidelijke ideeën over. “Je zou op de middelbare school moeten beginnen met het geven van levenslessen. Hoe leer ik sparen? Hoe ga ik om met vriendschappen? Hoe geef ik mijn grenzen aan? Zodat die jongeren op jonge leeftijd al skills ontwikkelen die ze straks in hun studententijd nog nodig hebben. Ik vind dat alle lagen van het onderwijs, basisschool tot universiteit, levensvaardigheden een standaard onderdeel van de lessen moeten maken, en die harde kennis een uurtje minder.”
Studenten met mentale problemen; wat kun je zelf doen?
Daar heb je als huidige student niet direct iets aan, dus vroeg ik aan Sophía wat studenten zelf kunnen doen voor hun mentale gezondheid, buiten professionele hulp om. “Het begint met rust, reinheid, regelmaat en begrenzing. Zorg dat je op dezelfde tijden opstaat en gaat slapen. Dat je strikter naar jezelf bent rondom telefoongebruik.”
“Het inbouwen van ritmes is een echte lifehack”, vervolgt Sophía. “Als je bijvoorbeeld op een vaste dag boodschappen gaat doen, geef je je hoofd en je lijf herhaling. Dan komt er automatisch een rustiger gevoel, omdat je niet telkens hoeft na te denken over de indeling van de dag. In die kleine, simpele dingen van het ritme zit heel veel winst.”
“Wat je ziet is dat als mensen veel stress ervaren én grenzeloos bezig zijn én geen ritme hebben, het hele hormoonsysteem in de war en uitgebalanceerd is. Je kunt je hormoonsysteem zelf hacken door op dezelfde tijden te eten en bepaalde dingen niet te eten. Daarmee herstel je bepaalde tekorten die ontstaan door stress en grenzeloosheid”, sluit Sophía af.
Lees ook: Waarom heb ik een slecht geheugen na mentale problemen?
Wel geeft ze je, naast bovenstaande lifehacks, nog wat makkelijke tips die je dagelijks kunt doen om je mentale gezondheid te verbeteren:
-Beweeg hoe dan ook! Al door te springen help je je stresssysteem met loslaten. Zorg dat je minstens één keer per dag buiten adem bent. Het liefst zweet je elke dag minstens twintig minuten.
-Zorg dat je ‘s ochtends licht in je ogen krijgt, zodat je hormoonsysteem opstart. Deze hormonen heb je nodig om te kunnen focussen, je blij te kunnen voelen en je ook op tijd moe te voelen.
-Probeer eens minder tarweproducten, zuivel en suiker (dus ook alcohol) te nuttigen. Je zult beter slapen en minder piekeren!
-Als je veel nadenkt of je hoofd gaat met jou aan de haal, mediteer dan 2 minuten. Of herhaal deze ademhalingstechniek een tijdje: 2 seconden inademen door je neus, 4 seconden vasthouden en 6 seconden langzaam uitademen via de mond.
-Bij @Ease kun je terecht om te praten over mentale gezondheid en alle andere dingen die je dwars zitten.
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid of ontvang updates via Whatsapp. Heb je geen social media? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.