Trauma; voor de één abracadabra voor de ander kinderspel. In dit artikel neem ik je mee in een wereld vol exposure in vivo, vechten, vluchten, bevriezen en meer aan de hand van mijn ervaringen met PTSS.
Trauma kan ontstaan na één of meerdere schokkende gebeurtenissen die niet of onvoldoende verwerkt zijn. Een misvatting over trauma is dat dit alleen kan ontstaan na oorlog, terwijl trauma zoveel meer oorzaken kan hebben. Denk aan een brand, (auto)ongeluk, overval, mishandeling, misbruik of het verlies van een dierbare.
Wat veel mensen ook niet weten is dat ook pesten een trauma kan achterlaten. Een trauma kan onwijze impact hebben op je leven. Daarom is behandeling voor het trauma aan te raden.
De hersenen
Wij mensen hebben binnen ons brein drie delen die we onderscheiden: het mensenbrein, het zoogdierenbrein en het reptielenbrein. Vage informatie? Ik ga het proberen in makkelijke taal uit te leggen.
De hersenstam is het reptielenbrein. Dit is het oudste gedeelte van de hersenen. Dit deel van de hersenen is verantwoordelijk voor het in leven houden van jou en je lichaam. Dit gedeelte heeft bijna geen denkvermogen. Alles gaat op de automatische piloot, zoals bijvoorbeeld bij ademhalen. Het reptielenbrein is ook verantwoordelijk voor het bij traumatherapie veel genoemde vechten, vluchten en bevriezen. In het Engels de fight, flight and freeze response.
Het zoogdierenbrein wordt ook wel de emotionele hersenen genoemd. Dit deel van de hersenen regelt onder andere honger, dorst en de biologische klok. Het verwerken en opslaan van emoties. En het plaatsen van gebeurtenis in tijd en in ruimte. Het mensenbrein is gek genoeg het zwakste systeem van allemaal. Dit systeem is verantwoordelijk voor communicatie via taal.
Wat weten we nu over het brein en trauma? Wat vroeger gedacht werd is dat, de verschillende breinen in een soort piramidefunctie werkten en dat de hoger gelegen hersenen de ondergelegen hersenen bestuurden. Uit onderzoek is echter gebleken dat dit niet klopt. Nu is bekend dat de breinen samenwerken als een drie-eenheid. Bij trauma is dit echter niet meer het geval. Bij trauma komt het trauma-netwerk bij emotionele triggers direct in actie, zonder eerst na te gaan of er wel echt gevaar is. Dit is soms zelfs zichtbaar door de bovengenoemde vechten, vluchten en bevriezen reactie.
Lees ook: Ik volgde cognitieve gedragstherapie; zo heb ik het ervaren
PTSS
PTSS staat voor posttraumatische stresstoornis. In een notendop; je kunt PTSS ontwikkelen na 1 of meerdere traumatische gebeurtenissen. Heel letterlijk staat PTSS voor een stresstoornis na één of meerdere traumatische gebeurtenis(sen). Bij PTSS zijn er een aantal belangrijke symptomen die bij de meeste mensen op de voorgrond staan.
Symptomen PTSS
Herbelevingen: oftewel, nare herinneringen aan de gebeurtenis en beelden van de gebeurtenis. Je herbeleeft ze bijvoorbeeld als je in de supermarkt een bel hoort en terugdenkt aan de overval die je meemaakte. Vaak gaat bij mensen hun hartslag omhoog en voelen ze zich onrustig. Je krijgt een flinke stoot adrenaline en kunt wel bedenken dat je veilig bent, maar je voelt de spanning door heel je lichaam.
Vermijden: stel je bent getuige van een overval in de supermarkt. Dan wil je dit natuurlijk nooit meer meemaken. Als je dan ook nog paniekaanvallen hebt als je naar de supermark gaat, dikke kans dat je dit gaat vermijden. Ik vermijd bijvoorbeeld groepjes jongeren in de avonduren en fiets liever een heel eind om dan dat ik ze tegenkom. Als je steeds meer gaat vermijden word je wereld steeds kleiner, wat zeker niet helpend is voor de negatieve gedachten.
Negatieve gedachten: je hebt minder plezier in dingen die je eerder leuk vond. Of je voelt dat je emoties afgevlakt zijn. Je kunt bijvoorbeeld niet meer genieten van een wandeling door het park, terwijl je daar eerder zo van genoot. Ik ben altijd dol geweest op hardlopen, maar ik vond alleen naar buiten gaan eng. En toen ik daar eenmaal overheen was had ik gewoon de energie niet om me ertoe te zetten.
Prikkelbaar en verhoogde alertheid: veel mensen met PTSS hebben het gevoel alsof ze elk moment weer in een onveilige of nare situatie kunnen belanden. Ze houden daardoor bijvoorbeeld nauwlettend de deur in de gaten om te kijken of er iemand binnenkomt. Ze zijn constant in opperste staat van paraatheid. Kost veel energie kan ik je uit ervaring vertellen. Ook prikkels komen harder binnen en kunnen erg veel triggers oproepen. Een dichtslaande deur kan heel hard binnenkomen. En ik sta dan meestal te trillen op mijn benen.
Andere veel genoemde verschijnselen zijn: angst- en paniek klachten, slaapproblemen, gevoelens van schuld en machteloosheid.
Lees ook: Wat je zegt ben je zelf: over het gevaar van zelflabelen
Complexe PTSS
Er wordt gesproken van complexe PTSS als de traumatische gebeurtenissen op jongere leeftijd hebben plaatsgevonden en er sprake is van herhaaldelijk trauma. De symptomen zijn hetzelfde als bij PTSS, maar naast deze symptomen is er nog een ander belangrijk symptoom bij complexe PTSS: dissociatie.
Dissociatie ontstaat als gevoelens, emoties of herinneringen te heftig zijn om aan te kunnen. Veel mensen omschrijven dit als niet meer in het hier en nu zijn. Ze kunnen zich later vaak minder of niets meer herinneren van de periode dat ze dissocieerden. Sommige mensen beschrijven het alsof ze van boven naar zichzelf kijken. Anderen hebben er totaal geen herinnering aan.
Ook is de emotieregulatie bij mensen met complexe PTSS vaak verstoord. Ze raken sneller overspoeld en hebben veel moeite om zichzelf weer te kalmeren. Soms is er ook sprake van zelfbeschadigend gedrag. Ook een negatief zelfbeeld komt vaak voor bij mensen met complexe PTSS.
Traumabehandeling
Over de behandeling valt veel te vertellen. Maar het is vooral echt heel belangrijk dat je genoeg weerbaarheid en ‘tools’ hebt om de therapie aan te kunnen. Veel therapeuten zullen daarom voorafgaand aan de therapie veel uitleg geven over hoe trauma werkt. Ze zullen ook verschillende copingmechanismen uitleggen en bespreken.
Wat belangrijk is om te weten is, dat het aangaan van traumatherapie echt heel erg zwaar is. En laat je nu niet door deze woorden uit het veld slaan. Dit heb je ook niet ten tijde van je trauma gedaan. Jij kan dit. Maar zorg voor een goed netwerk en zorg extra goed voor jezelf tijdens de therapieperiode. En als je dit nu toch hebt aangeleerd, ga er dan ook lekker mee door!
EMDR
Voor de behandeling van PTSS zijn verschillende mogelijkheden. De meest bekende vorm is EMDR, dat staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing. EMDR werkt als volgt: door terug te denken aan de ingrijpende gebeurtenis(sen) en tegelijkertijd een afleiding aan te bieden, wordt de herinnering met een minder emotionele lading opgeslagen. Het stimuleert het natuurlijk verwerkingsproces.
Deze afleiding kan op verschillende manieren worden aangeboden. Bijvoorbeeld door een lichtbalk met een lichtje dat van links naar rechts beweegt. Sommige mensen vinden een koptelefoon met piepjes links en rechts prettiger werken. Dit is allemaal persoonlijk en er zijn nog veel meer mogelijkheden, zoals buzzers die je in je handen kunt houden. Een dansje doen kan ook. Ik heb nog nooit zo’n effectieve Macarena gedanst. En zo heb je ook nog wat te lachen tijdens een zware sessie.
Lees ook: 4 mensen vertellen hoe een depressie voelt
Imaginaire exposure
Bij imaginaire exposure laat de therapeut je herhaaldelijk terugdenken aan de schokkende gebeurtenis(sen). Je bespreekt met je therapeut wat je hebt meegemaakt. En gaat samen met je therapeut hier gedetailleerd op in. In sommige gevallen schrijf je deze gebeurtenis ook in detail op. Vaak maakt de therapeut een geluidsopname van de sessie die je dagelijks moet terugluisteren. Door steeds terug te denken en te kijken naar deze pijnlijke herinneringen leidt dit langzaam tot minder angst. Wanneer dit het geval is wordt de therapie afgerond.
Narratieve Exposure Therapie (NET)
Een variant op de exposure therapie is de Narratieve Exposure Therapie. Een verschil is dat er ook gesproken wordt over de fijne en mooie herinneringen in je leven. Bij Narratieve Exposure Therapie wordt op dezelfde manier gebruik gemaakt van exposure als bij Imaginaire Exposure.
Psycho-educatie
Een andere behandelvorm kan psycho-educatie zijn. Psycho-educatie is een vorm van therapie waarbij er uitleg gegeven wordt over hoe het brein werkt. Je kunt ook specifiek kijken naar hoe bijvoorbeeld het brein van iemand met PTSS ten opzichte van het brein van iemand zonder PTSS werkt. Psycho-educatie kan je dus bijzonder veel inzicht geven over hoe je eigen brein werkt. Een zoektocht in je brein eigenlijk, maar dan met een therapeut erbij.
Kortom
Trauma, het is lastig om mee te leven. In het brein veranderd de werking na trauma. Maar er zijn zeker behandel mogelijkheden, maar het is misschien zoeken naar degene die het beste werkt voor jou. Maar het allerbelangrijkste: herstel is mogelijk. Geef de moed niet op!
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid of ontvang updates via Whatsapp. Heb je geen social media? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.