Waarschuwing: dit artikel gaat over zelfmoord. Probeer goed af te wegen of je momenteel in staat bent om hierover te lezen.
“Ach, dat zegt hij gewoon om aandacht te vragen”, of “Tsja, ze wilde waarschijnlijk gewoon aandacht.” Het zijn zinnen die ik al talloze keren gehoord heb als iemand het had over zelfmoord plegen of dat helaas al had gedaan. Maar is dat ook zo? Daar gaan we voor eens en voor altijd duidelijkheid in scheppen.
Het antwoord krijg je vast van me: ja en nee. Voordat je boos wordt omdat ik überhaupt ‘ja’ durf te zeggen, of weg klikt omdat je je conclusie al hebt getrokken: lees even verder. Het is namelijk niet voor niks van allebei wat.
Denk jij aan zelfdoding? Neem contact op met 113.nl of bel 113 of 0900-0113.
Zeggen dat je zelfmoord wil plegen is een roep om aandacht
Waarom is zeggen dat je uit het leven wil stappen wél een schreeuw om aandacht? Voor ik dit uitleg wil ik eerst het woordje ‘aandacht’ even ontleden. In algemene zin heeft ‘aandacht’ namelijk een negatieve lading. Denk aan een kind dat keihard gaat janken als moeder even de andere kant op kijkt of een puber die -volgens de publieke opinie- debiele dansjes doet op TikTok: “Die zal wel aandacht tekort hebben.”
Over dit soort aandacht hebben we het niet als we de vraag “is iemand die dreigt met zelfmoord op zoek naar aandacht?” beantwoorden met ‘ja’. Dan hebben we het over de aandacht die we allemaal nodig hebben: liefde, vertrouwen, een schouder om op te huilen. Dan hebben we het over een roep om hulp. Omdat je, niemand uitgezonderd, soms niet meer weet waar het te zoeken en naar een steun en toeverlaat verlangt.
Zelfmoord is zo’n groot taboe en zo’n ontzettend lastig en omstreden onderwerp dat niemand die echt denkt aan een einde maken aan zijn ellende dit voor de grap rond loopt te bazuinen. Neem het dan ook bloedserieus als iemand zegt dat hij of zij dood wil. Sowieso moeten alle alarmbellen af gaan als het iemand is waarvan je weet dat het slecht gaat, of als het iemand is die niet makkelijk praat.
[stag_image style=”no-filter” src=”https://www.commen.nl/wp-content/uploads/2020/08/hulp-zelfmoord.jpg” alignment=”none” url=””]
Foto: Noah Buscher op Unsplash
Wat moet ik doen als iemand zegt zelfmoord te willen plegen?
Zoals gezegd: neem het vooral serieus. Luister naar diegene en praat met diegene. Zorg er vooral ook voor dat je een extra oogje in het zeil houdt. Zeker als iemand specifiek tegen jou vertelt over diens suïcidale gedachten. Dat betekent dat hij of zij jou vertrouwt met de sleutel die toegang geeft tot diens allerdiepste gevoelens. Neem die rol serieus, ook al is het zwaar.
Maar bovenal: zorg dat iemand professionele hulp krijgt. Dat kun je niet afdwingen, maar benadruk ten allen tijde dat er professionals klaar staan om diegene te helpen. Dat betekent ook voor jou dat je er niet alleen voor staat. Je bent er namelijk niet voor getraind en het is emotioneel loodzwaar, dus probeer het ook niet alleen op te lossen.
Als je de hulp van derden inschakelt, houdt het dan alleen bij professionele hulp. Zoals gezegd: zelfdoding ligt zeer gevoelig en het laatste waar een suïcidaal iemand op zit te wachten is bemoeienis van anderen die er ook geen verstand van hebben en uit pure paniek misschien van alles gaan roepen. Daar is niemand bij gebaat. Bovendien: vergeet niet dat je de enige andere persoon bent met die zojuist benoemde sleutel.
Lees ook: Gebruik liever een ander woord voor zelfmoord
Negatieve schreeuw om aandacht
Helaas is er ook een tweede soort ‘ja’ op de vraag of suïcidale mensen schreeuwen om aandacht. Dit gaat, heel spijtig, om die negatieve vorm van aandacht waardoor de vooroordelen als “zij zegt dit puur voor de aandacht” de wereld in komen.
Dan heb ik het over personen die te pas en te onpas zelfmoorddreiging misbruiken. Helaas zijn er mensen die dreigen om zichzelf van kant te maken als ze hun zin niet krijgen, als er iets mis gaat, of als hun partner van plan is bij hem of haar weg te gaan. Hoe groot de kans is dat ze overgaan tot daden laten we in het midden.
Deze personen kunnen dit overigens best menen op het moment dat ze het roepen, maar het probleem is dat niemand het na zoveel keer nog serieus neemt. En dat is niet alleen zo bij die persoon, de betrokkenen zullen door die ervaring de gedachte krijgen dat veel meer suïcidale mensen dit doen. Dit soort uitingen houden het taboe dan ook meer in leven dan wat dan ook.
[stag_image style=”no-filter” src=”https://www.commen.nl/wp-content/uploads/2020/08/schreeuwen-hulp-aandacht-wanhopig-zelfmoord-.jpg” alignment=”none” url=””]
Foto: Morgan Basham op Unsplash
Zeggen dat je zelfmoord wil plegen is geen roep om aandacht
Nee, mensen die zeggen suïcidaal te zijn, zijn niet puur op zoek naar aandacht, hoogstens naar steun. Sterker nog: wees blij wanneer iemand het uitspreekt, want dat gebeurt zelden. Hoe vaak hoor je niet van nabestaanden: ‘het leek zo goed met haar te gaan’, of ‘we hebben nooit iets aan hem gemerkt’?
Zelfdoding is namelijk nauwelijks bespreekbaar. Er rust een enorm taboe op en als het al ter sprake komt, wordt er geschokt gereageerd en gaat het gesprek zo snel mogelijk weer over dat de kat van tante Annie weg was gelopen of een fietsvakantie op de Veluwe.
Dat suïcidale mensen geen aandacht vragen, dát is juist het probleem. Als er ruimte zou zijn voor dit gesprek, zouden veel suïcides voorkomen kunnen worden. Als er ruimte was voor dit gesprek, zouden suïcidale neigingen ook meer begrepen worden. Personen die met die gedachten kampen willen vaak ook helemaal niet dood, maar zijn uitgeput van de oorlog in hun hoofd. Suïcidale mensen willen niet dood, ze willen rust en niet meer tegen de stemmetjes in hun hoofd hoeven vechten.
Die stemmetjes zwijgen echter eerder als er over problemen, depressie, zelfdoding of wat dan ook gepraat kan worden. Maar als het eindelijk een keer over zelfmoord gaat en je omgeving zegt dat ‘diegene waarschijnlijk alleen maar aandacht wilde’, dan is het laatste waar je over wil praten je eigen suïcidale hoofd, zo weet ik uit ervaring.
Na een snerende opmerking over zelfdoding, terwijl je zelf met die gedachte speelt, wordt de drempel enkel maar groter om erover te praten. Sterker nog: je voelt je nog meer een mislukking, een gek, een zwakkeling en voelt nog minder connectie, steun en liefde van de mensen om je heen. Met als gevolg dat je suïcidale gedachten nog eens extra gevoed worden.
Lees ook: “Zo stond-ie naast me en zo lag-ie onder de trein”: we moeten stoppen met de andere kant op kijken
Is de Nederlandse cultuur dodelijk?
Vooral in onze veelgeprezen Nederlandse ‘doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’-cultuur is praten over zelfmoord lastig. Met name in ‘de provincie’, waar je al helemaal niet van de norm moet afwijken, lijkt dit dramatische gevolgen te hebben.
Zo ligt het aantal zelfdodingen per 100.000 inwoners in ‘mijn’ Zeeland al jaren het hoogste van heel Nederland, blijkt uit cijfers van het CBS. In 2019 waren dat liefst 15,1 mensen per 100.000 inwoners, gevolgd door Drenthe (12) en Overijssel (11,9), ook niet bepaald erg stedelijke gebieden. In bijvoorbeeld Amsterdam stapten 10,4 mensen per 100.000 inwoners uit het leven en in Rotterdam 7,3.
Ik durf te wedden dat dit verschil deels te maken heeft met de Zeeuwse nuchterheid. Ik merk en hoor en voel om me heen dat er amper ruimte is voor moeilijke gesprekken en heb om deze reden zelf ook nooit over mijn suïcidale gedachten gepraat. Daar zijn Zeeuwen misschien te boers, te normaal en te stug voor. Anders zijn is moeilijk. Met vreselijke cijfers tot gevolg.
[stag_image style=”no-filter” src=”https://www.commen.nl/wp-content/uploads/2020/08/zelfmoord-wanhopig-sad-afgrond.jpg” alignment=”none” url=””]
Foto: Alang Tang op Unsplash
Hoe maak ik zelfmoord bespreekbaar?
Het blijft nooit makkelijk om over zelfdoding te praten. Het is ook geen onderwerp wat je zomaar aankaart. Stel je deze situatie op straat voor:
“Hee!”
“Hoi, wat leuk dat ik je hier zie! Lang niet gesproken, hoe is het?”
“Ja prima! Ben pas terug van vakantie. Lekker een weekje naar de Ardennen geweest met Robert en de kinderen. Was heerlijk! En hoe is het met jou? Heb je de afgelopen tijd nog overwogen of je dood wil?”
Natuurlijk kun je het direct vragen aan iemand die heel dicht bij je staat, maar zo ga je zelfmoord over het algemeen niet bespreekbaar maken. Hoe dan wel? Misschien wat minder direct. Vraag hoe het écht met iemand gaat en hoe diegene zich de afgelopen tijd voelt. Als je signalen oppikt dat het minder lekker gaat, kun je altijd doorvragen. Waarschijnlijk is het het makkelijkst als je die persoon goed kent of zelfs al vaker mentale problemen met diegene hebt besproken.
Als je iemand zover hebt dat ze het durven te vertellen, is het belangrijk dat je luistert en niet oordeelt. Zoals ik je eerder in dit artikel schetste: zodra je het gevoel krijgt dat je veroordeeld wordt of voor gek wordt verklaard, zeg je geen woord meer. Destructief. Lief doen voor elkaar helpt al enorm.
Ook interessant: Waarom mannen vaker zelfmoord plegen dan vrouwen
Maar je maakt zelfdoding vooral bespreekbaar door zelf eerlijk te zijn. Als jij je openstelt voor een moeilijk gesprek, heb je eerder kans dat de ander dat ook doet. Zeg niet op de automatische piloot ‘goed’ als iemand vraagt hoe het met je gaat. Zeg wat er in je omgaat. Vertel wat je dwars zit. Wees lekker kwetsbaar wanneer de situatie het toelaat.
Toch hoeft het zo persoonlijk niet te worden om zelfdoding te accepteren. Dat laat je ook zien door je erin te verdiepen, in het algemeen niet te veroordelen, je uit te spreken op social media, verhalen van anderen te delen (op social media) en suïcidale mensen een luisterend oor bieden. Ook als je er zelf niet mee hoeft te dealen. Hoe vaker iets voorkomt, hoe normaler en meer geaccepteerd het wordt. Hoe meer begrip er is voor het onderwerp zelfmoord, hoe meer levens er gered kunnen worden.
Denk jij aan zelfdoding? Neem contact op met 113.nl of bel 113 of 0900-0113.
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid, of ontvang al onze artikelen via WhatsApp. Eén keer per maand het beste van COMMEN. in je mailbox ontvangen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!