“Ik wil echt een trein koppen” en “ik wil echt dood,” zijn zinnen die ik dagelijks hoorde op mijn school. Mijn medestudenten zeiden dit vaak grappend wanneer ze vonden dat ze te veel huiswerk moesten maken of wanneer ze te vroeg uit hun bed moesten komen. Er werden zelfs stickers rondgestuurd op Whatsapp met de tekst: “Begin de dag goed, kop een trein.” Ik lachte mee omdat ik niet wilde opvallen. Het laatste wat ik wilde was dat deze mensen doorkregen dat dit soort gedachten echt in mijn hoofd rondgingen. Niet omdat ik te vroeg moest opstaan of omdat ik te veel huiswerk moest maken. Nee, deze gedachten zaten al langere tijd in mijn hoofd en werden alleen maar versterkt na het horen van de grappen van mijn medestudenten.
Terwijl mijn medestudenten aan het lachen waren, kwam bij mij vooral de volgende gedachte naar boven: “Zouden ze dit niet meer doen als ik straks echt voor de trein spring?” Deze gedachten en gevoelens durfde ik niet te delen omdat ik bang was dat ik niet serieus genomen werd. Op mijn school werd er nauwelijks aandacht besteed aan dit onderwerp en mijn docenten wisten dan ook nergens van.
Groepsdruk
De situatie waar ik in zat kun je goed beschrijven met het woord: groepsdruk. Iemand begon met het zeggen van deze dingen en de anderen volgden al gauw. Dit deden ze waarschijnlijk om erbij te horen. Wat me opviel is namelijk dat de mensen die dit zeiden zich anders gedroegen wanneer zij alleen met mij waren. Ze waren een stuk serieuzer en hun uitspraken waren minder heftig.
Achteraf had ik een docent willen inlichten en of een één op één gesprek willen aangaan met de mensen die dit soort dingen zeiden. Dit durfde ik echter niet aangezien ik bang was dat zij er alleen maar meer grapjes over gingen maken. Daarnaast hadden ze dan waarschijnlijk gezegd: “je lacht er zelf ook om.”
Wat zij niet wisten is dat ik meelachte uit pure onzekerheid en angst om buiten de boot te vallen. Het ergste was dus dat ze dachten dat ik hun uitspraken grappig vond. Ook ik was beïnvloed door de groepsdruk. Op dat moment was er voor mij ook geen weg meer terug.
Lees ook: De mensen die vanwege een depressie met school stopten
Sociaal taboe rondom mentale gezondheid
Groepsdruk komt in veel situaties voor maar de echte reden dat er überhaupt ruimte is voor deze groepsdruk is het sociale taboe rondom mentale gezondheid. Kijk bijvoorbeeld naar de ziekte kanker. Dit is een vreselijke ziekte. Het maakt je van binnen en uiteindelijk ook van buiten kapot.
Mensen met kanker krijgen veel steun, aandacht en liefde. Dit is geheel terecht. Echter is er veel minder aandacht voor mensen die mentaal ziek zijn. Dit is gek omdat zij ook ziek zijn van binnen en heel veel problemen kunnen ondervinden.
Gebrek aan kennis over mentale gezondheid
Mensen met mentale problemen hebben minstens zoveel steun, aandacht en liefde nodig als iemand die kanker heeft. Toch krijgen zij deze steun vaak niet omdat zij niet open durven te zijn over hun ziekte. Dit komt omdat er veel minder kennis is over mentale gezondheid is dan over een ziekte als kanker.
Dan heb ik het niet over de kennis bij artsen en hulpverleners maar over de algemene kennis van burgers en in het bijzonder scholieren, studenten en docenten. Wanneer zij beter voorgelicht worden en meer kennis over het onderwerp hebben, zal erover praten een stuk makkelijker zijn.
Ik herinner me goed dat mijn oma overleed aan kanker en ik had het gevoel dat ik begreep wat er met haar aan de hand was. Ik kon zelfs bij mijn mentor terecht om te praten als ik verdrietig was om mijn oma. De school was er voor me.
Dit was ook het geval toen we naar een kerstmarkt gingen in Duitsland. De dag voordat we zouden gaan was er een terroristische aanslag gepleegd op een kerstmarkt in Berlijn. We kregen naar aanleiding van die aanslag instructies over wat we moesten doen bij een terroristische aanslag. De school voelde zich verantwoordelijk en wilde niet dat iemand iets overkwam. Dit is begrijpelijk.
Toen er later echter een student die bij mij op school zat, zichzelf van het leven had beroofd, werd hier nauwelijks over gepraat. Dit verbaasde me. De school wilde ons toch beschermen bij een terroristische aanslag? Waarom werd deze situatie dan niet besproken? Want juist veel jongeren kampen met mentale problemen. Wat mij betreft hadden de docenten op dat moment GGZ-medewerkers uit moeten nodigen om ons een voorlichting te geven.
Ze hadden kunnen vertellen hoe je mentale ziektes kunt herkennen en wat je kunt doen als iemand die je kent mentale problemen heeft. Ook hadden ze kunnen vermelden hoe mensen met een mentale ziekte hulp kunnen zoeken en bij welke docent zij terecht kunnen. Dit gebeurde allemaal niet. Op deze school heb ik dan ook nooit met iemand gesproken over mijn depressieve gevoelens en negatieve gedachten.
Reputatie hoog houden
Later op mijn nieuwe school heb ik maar liefst drie grote hints achter gelaten voordat er een docent was die besloot om een gesprek met me aan te gaan. Bij dit gesprek was ook een studiecoach aanwezig.
Terwijl de docent het over mij wilde hebben omdat hij zag dat het niet goed met me ging, begon de studiecoach mij te beschuldigen naar aanleiding van een disstrack die ik over een medestudent had gemaakt. Het laatste wat ik op dat moment nodig had waren beschuldigingen.
Ook liep ik het risico om een officiële waarschuwing te krijgen als ik de disstrack niet offline zou halen. Voor mij was dit echt de omgekeerde wereld. In plaats van dat de studiecoach opzoek ging naar de reden van het maken van de disstrack, zette ze me weg als een crimineel joch die niet goed bij z’n hoofd is. Ik kreeg het gevoel dat het haar alleen ging om de reputatie van de school en niet om mij.
De fout werd bij mij gelegd en de school keek totaal niet naar zichzelf. Het offline halen van de disstrack was ook pure schijn. Ze wilden zichzelf indekken mocht ik echt iets van plan zijn geweest. Als coach hoor je studenten te helpen maar het leek er meer op dat ze de school wilde helpen met het hoog houden van de naam.
Voorlichtingen over mentale gezondheid organiseren zou wat mij betreft dus het minimale zijn wat scholen moeten doen. Niet alleen voor studenten maar juist ook voor docenten. Ik leerde ironisch genoeg pas over mentale gezondheid toen ik zelf een depressie kreeg.
Verkeerde normalisering mentale gezondheid
Een school is een plek waar kinderen en jongeren zich veilig horen te voelen. Ze horen dingen te leren over hun huidige leven en over hun toekomst. Hierbij hoort ook het leren over mentale gezondheid. Wanneer hier weinig aandacht aan wordt besteed, krijg je situaties als op de middelbare school van Jacqueline Monetta. Zij maakte samen met Kiki Goshay de documentaire Not alone.
In deze documentaire praat Monetta met jongeren die mentale problemen hebben. Deze jongeren geven aan dat er op hun school weinig ruimte is om te vragen om hulp. Monetta herkent hun verhaal. Zij verloor op haar achttiende haar beste vriendin, die zichzelf van het leven beroofde. Ze vertelt dat ze totaal niet had verwacht dat haar vriendin zoiets zou doen en toch waren er hints genoeg.
Op haar middelbare school was het namelijk heel normaal dat iedereen rondliep met krassen op hun armen en dat de zin “ik wil dood” dagelijks meerdere keren voorbij kwam. Ook Monetta’s vriendin zei meerdere keren dat ze het leven niet meer zag zitten en zij had zichtbare littekens.
Monetta vertelt dat zij niks doorhad juist omdat het op haar school zo normaal was om te zeggen dat je dood wilde. Ze dacht dat haar vriendin er niks mee bedoelde totdat ze hoorde dat het te laat was.
Wat mij het meest opviel aan de verhalen van de jongeren in de documentaire en aan het verhaal van Monetta zelf: nergens was er een docent te bekennen die iets doorhad laat staan dat er ingegrepen werd.
De verkeerde normalisering zorgt ervoor dat mensen die zichzelf echt iets aan willen doen, aangemoedigd worden omdat zij dit soort dingen dagelijks te horen krijgen. In het begin voelde ik me nog wel oké maar juist toen het koppen van een trein vaker voorbij kwam, dacht ik er steeds vaker aan om mezelf daadwerkelijk iets aan te doen.
Lees ook: Stop met aannemen dat het wel goed met iemand gaat
Extra obstakel
Gelukkig heb ik mezelf uiteindelijk niks gedaan maar er zijn veel mensen als de vriendin van Monetta die duidelijke signalen afgeven. Zij kon net als ik nergens terecht op school en zij bleef net als ik met haar eigen gedachten zitten. Voor mij kwam er gelukkig op tijd hulp en gaat het nu een stuk beter met me maar dit is voor veel mensen niet het geval.
Het praten over depressie en negatieve gedachten is sowieso al heel lastig maar door de opmerkingen anderen kan het voelen alsof jouw negatieve gedachten en gevoelens normaal zijn. Je krijgt het gevoel dat je minder of zelfs geen hulp nodig hebt omdat anderen voor je gevoel hetzelfde hebben en dat het dus bij het leven hoort.
Dit zorgt ervoor dat er naast het normale obstakel om hulp te zoeken nog een extra obstakel is. Dit weerhield mij er bijvoorbeeld van om aan de bel te trekken. Deels door mijn medestudenten en deels doordat ik niet wist bij wie ik terecht kon. Dit kan en moet anders.
Oplossingen
Na het zien van Not alone en na het incident met de studiecoach ben ik tot de conclusie gekomen dat er op scholen veel meer aandacht moeten worden besteed aan mentale gezondheid. Niet het soort aandacht uit de documentaire en ook niet het soort de aandacht van mijn studiecoach.
Naast de voorlichtingen waar ik het eerder over had, vind ik ook dat er een veilige plek moet zijn op elke school waar je met een vertrouwenspersoon kunt praten. Deze vertrouwenspersoon kan gewoon een docent of medestudent zijn die je vertrouwt maar dit kan ook iemand zijn die zelf mentale problemen heeft gehad.
Op veel christelijke scholen kun je met een vertrouwenspersoon praten over het geloof. Zo iemand zou er ook moeten zijn om te praten over mentale problemen. Mijn ervaring is dat het al oplucht wanneer je tegen iemand kunt praten die zonder te oordelen naar je luistert. Je hoeft geen psycholoog te zijn om dat te kunnen.
De docent die mijn hints had gezien en die besloot om een gesprek aan te gaan heeft geen medische achtergrond en het was ook niet zijn taak om me te helpen. Hij was gewoon bezorgd. Als er nou iemand zou zijn wiens taak het is om te praten met mensen met mentale problemen op elke school, zijn we al een stuk dichterbij het doorbreken van het taboe. Ik ben ervan overtuigd dat er op die manier levens worden gered!
Lees ook: Zo zoek je als student hulp bij psychische klachten
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid, of ontvang al onze artikelen via WhatsApp.
Heb je geen social media of geen zin om ons te volgen? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.