Van veel psychische aandoeningen zijn wel meerdere soorten. Denk bijvoorbeeld aan een chronische depressie en een winterdepressie, de eetstoornissen anorexia en boulimia of de persoonlijkheidsstoornissen borderline en narcisme. Verschillende soorten mentale ziektes onder een overkoepelende aandoening. Wat veel mensen echter niet weten is dat er ook talloze soorten eenzaamheid zijn. Ik wil je meenemen langs de verschillende soorten eenzaamheid die ik heb meegemaakt.
Laat duidelijk zijn dat eenzaamheid niet hetzelfde is als alleen zijn. Dat zal ik je later zeker nog aan de hand van een voorbeeld uitleggen. Dit is in ieder geval een grote misvatting en zorgt voor veel verborgen pijn en onbegrip vanuit de buitenwereld.
Sociale eenzaamheid: tastbaar, maar heel verschillend
Ik begin met de meest bekende vorm van eenzaamheid, die eigenlijk wel zo goed als gelijk staat aan alleen zijn: sociale eenzaamheid. Deze vorm van eenzaamheid wordt gevoeld als er een gebrek aan sociaal contact is.
Ik was ongeveer tussen mijn vijftiende en mijn eenentwintigste sociaal eenzaam. Het grootste gedeelte van de tijd zat ik alleen thuis op mijn kamer, terwijl ik op dat moment graag met anderen zou zijn. Dit werkte mijn depressie in de hand en andersom.
Mijn sociale netwerk was te klein om erop te kunnen bouwen, waardoor ik al deze behoeften te veel ging fixeren op de weinige mensen die ik had. Dat zorgde ervoor dat veel mensen nog harder weggingen dan dat ze kwamen. Alleen een enkeling bleef.
Sociale eenzaamheid is een vrij tastbaar iets. Als het gaat over corona-eenzaamheid of eenzame ouderen, gaat het vaak om deze vorm. Gewoon de behoefte aan een praatje en menselijk contact. Toch verschilt dit ook erg per persoon en er is dan ook geen bepaalde maatstaf.
De ene heeft het liefst elke dag vrienden om zich heen, de ander is tevreden met een paar keer per maand. Nu ik wat meer uit mijn isolement ben gekomen vind ik het ook af en toe heerlijk om alleen te zijn. Nodig zelfs. Ontprikkelen moet ook gebeuren. Sociale eenzaamheid kan dus ook optreden bij iemand die wel mensen om zich heen heeft, maar deze mensen niet genoeg contactmomenten kunnen bieden.
Lees ook: Geen vrienden hebben: Marijn beschrijft hoe eenzaamheid voelt
Emotionele eenzaamheid: een stille sluipmoordenaar
Een tweede vorm van eenzaamheid is emotionele eenzaamheid. Dit is een heel verraderlijke vorm en heeft helemaal niks te maken met alleen zijn. Integendeel. De sociaal meest actieve mensen kunnen zich toch emotioneel eenzaam voelen. Het houdt namelijk in dat je een gebrek aan connectie voelt met je omgeving of niemand hebt waarmee je op emotioneel niveau levelt.
Iemand kan dus de hele dag worden omringd met collega’s, vrienden, familie en zich alsnog eenzaam voelen. Het lijkt alsof diegene het helemaal voor elkaar heeft, maar toch is er een stille pijn. En dat kan er juist voor zorgen dat iemand zich schaamt of schuldig voelt ‘omdat er zoveel mensen zijn die helemaal niemand hebben.’ Het is ook extra lastig om over emotionele eenzaamheid te praten, omdat niemand het verwacht.
Emotionele eenzaamheid zelf is vrij breed. Het meest genoemde voorbeeld van deze vorm van eenzaamheid is het gebrek aan een levenspartner. Iemand waarmee je lief en leed deelt en op een dieper niveau een connectie mee hebt. Logisch, wie wil dat niet?
Maar emotionele eenzaamheid gaat niet puur om ‘forever alone’ zijn. Het kan bijvoorbeeld ook zo zijn dat je een vriendengroep hebt waar je wel mee omgaat, maar waar je eigenlijk nooit jezelf kunt zijn omdat je bang bent voor hun reactie. Of diezelfde vrienden waarmee je nooit over diepere dingen kunt praten dan werk, school en feestjes. Laat staan over emoties en gevoelens.
Lees ook: Veel jongeren zijn emotioneel eenzaam: zo heb ik het opgelost
Een pijnlijke barbecue
Het kan ook zo zijn dat je in een omgeving bent waar je het gevoel hebt dat je buiten de boot valt. Zo was ik een keer op een barbecue van mijn werk, waar ik nog niet zo lang aan de slag was. Het personeel bestond vooral uit een magazijngroep en een kantoorgroep. De magazijngroep bestond uit allemaal scholieren, waar ik niks mee had en die ik nooit sprak.
Ik hoorde bij de kantoorgroep, maar omdat ik pas was begonnen kende ik nog niet echt iemand en durfde ik ook niet zo goed met hen te praten. Vice versa deden de meesten niet echt moeite om me te betrekken, misschien ook uit onwennigheid.
Het resulteerde erin dat ik eigenlijk de hele avond het gevoel had dat ik nergens bij hoorde: emotionele eenzaamheid. Iedereen had het leuk met elkaar, praatte en lachte. Topavond. Behalve voor mij, want mijn emotionele router had al een tijdje geen verbinding meer. Ondanks mijn jarenlange sociale isolement is dit gebrek aan connectie de meest pijnlijke vorm van eenzaamheid die ik heb gevoeld en die ik ook nooit zal vergeten.
Existentiële eenzaamheid: misschien wel nuttig
Soms heb je het gevoel dat alles zinloos is. Je leven, je werk, je hobby’s, je contacten, je talenten. Waarvoor doe je het eigenlijk? Wat heeft het voor zin? Je gaat toch dood. De leegte die dat met zich meebrengt kunnen we existentiële eenzaamheid noemen.
Deze vorm van eenzaamheid treedt met name op bij grote levensveranderingen. Een confrontatie met de dood van een geliefde, maar bijvoorbeeld ook het verlies van je baan. Het kan al optreden als je het gevoel hebt dat wat je doet zinloos is. Existentiële eenzaamheid komt vaak samen met een existentiële depressie, angst of crisis.
Zo heb ik regelmatig het gevoel gehad dat mijn werk en mijn leven geen zin had en dat het uiteindelijk toch verkeerd met me zou aflopen. Het was echter wel het signaal om me meer te verdiepen in wie ik ben, wat mijn talenten zijn en waar ik mijn ei kwijt zou kunnen.
Het zette me ertoe aan om te gaan studeren aan de pabo. Het vooruitzicht dat ik straks kinderen kan helpen leren, ontwikkelen en opgroeien en daarmee iets voor een ander en de maatschappij kan betekenen, heeft mijn existentiële eenzaamheid vrijwel helemaal doen verhelpen.
Eenzaamheid is soms niet te vangen
Er zijn vanzelfsprekend nog talloze andere vormen van eenzaamheid, die ik gelukkig niet heb gevoeld. Ook zijn er genoeg gevoelens van eenzaamheid die niet kunnen worden gevangen in een overkoepelende term. En dat is ook nergens voor nodig. Graag wil ik je hier nog twee voorbeelden van geven.
Ik kan me bijvoorbeeld ook heel eenzaam voelen als ik een sociale aangelegenheid heb gehad en ik daarna thuis kom. Het ironische is meestal dat hoe leuker het was, hoe dieper de eenzaamheid aanvoelt. Zodra de deur van mijn huis achter me dichtvalt, val ik in een enorm zwart gat.
Waar het vandaan komt weet ik niet. Misschien is het toch een vorm van sociale eenzaamheid. Het zou kunnen zijn dat het een besefmoment is waarin ik weer terugval in de ‘werkelijkheid’, of dat ik me zo voel omdat ik zwaar overprikkeld ben. Het is in ieder geval knap vervelend, omdat het meer dan eens een leuke avond een wrange nasmaak geeft. Ik moet zelfs oppassen dat ik hierom geen sociale activiteiten ga vermijden.
Het laatste gevoel van eenzaamheid die ik soms voel is nogal lastig te omschrijven, maar neigt voor mijn gevoel naar emotionele eenzaamheid. Het is het gevoel dat ik heel veel liefde te geven heb, maar dat dit nergens kwijt kan. Dit is niet gericht op een bepaald persoon of een bepaald iets, maar meer op de mensheid of de wereld in het algemeen.
Lees ook: We moeten het over eenzame jongeren hebben
Het voelt een beetje alsof ik de hele wereld wil knuffelen, iedereen wil helpen, alle problemen wil oplossen, iedereen een schouder om op te huilen wil geven, maar dat niemand dit wil. Het maakt me soms intens eenzaam als ik me een soort werkloze Superman voel.
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid, of ontvang al onze artikelen via WhatsApp.
Heb je geen social media of geen zin om ons te volgen? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.