Onzekerheid is een fascinerend thema. Wie openbaar zegt onzeker te zijn wordt gezien als zelfverzekerd, terwijl mensen die zeggen nooit onzeker te zijn worden gezien als leugenaars. Feit blijft dat iedereen weleens het gevoel heeft niet te kunnen voldoen aan de verwachtingen. Dit wordt pas een probleem wanneer het negatieve gevolgen heeft voor je mentale gezondheid. Gelukkig is onzekerheid overwinnen absoluut mogelijk. Dit is hoe, maar dan zonder gelul.
Onzekerheid overwinnen zonder bullshit
Iedereen is weleens onzeker – sommigen gaan er simpelweg beter mee om dan anderen, of kunnen het verbergen. Je kunt over van alles onzeker zijn. Van twijfels over je uiterlijk (ik heb geen mooie voeten), sociale gedrag (te graag aardig gevonden worden), werk (ik ben niet de beste persoon voor deze baan) tot aan inhoudelijke onzekerheid. Wie ben ik bijvoorbeeld om dit artikel over onzekerheid overwinnen te schrijven?
Onzeker zijn is dan ook niet erg. Het zorgt ervoor dat je kritisch op jezelf kunt zijn en blijft verbeteren. Sterker nog, een beetje stress verbetert onze prestaties. Onzekerheid wordt pas een probleem wanneer het negatieve gevolgen voor je mentale gezondheid heeft. Continu het gevoel hebben niet te kunnen voldoen aan de verwachtingen van anderen is killing.
Dat is de conclusie van een onderzoek van de universiteit van Peking. Mensen die continu met de angst leven ‘door de mand te vallen’ scoren veel lager in kennistesten dan mensen die optimistisch in het leven staan. Niet alleen is de laatste groep minder angstig, ze voelen zich ook gelukkiger en gaan beter met stress om. In moeilijke tijden kunnen ze als het ware teren op hun optimistische levensinstelling, waardoor ze alsnog goed presteren.
In het onderzoek werden ruim 200 mensen ondervraagd, waarvan ongeveer de helft als ‘general insecure’ omschreven werd. Dit zijn mensen die niet specifiek onzeker zijn over één ding – zoals hun lichaam, voorkomen of werk – maar in het algemeen continu een beetje angstig zijn. Ze twijfelen bijvoorbeeld vaak aan zichzelf, en denken vaak dat wat ze doen niet goed genoeg is.
Lees ook: Hoe mannen omgaan met liefdesverdriet
Onzekerheid is relatief
Deze gedachten zorgen voor een vicieuze cirkel. “Algemene onzekerheid is een psychologische toestand waarin iemand bezorgd is om haar of zijn voorkomen. Het omgaan met mogelijke bedreigingen kost een hoop energie en legt veel beslag op de mentale bandbreedte van participanten”, legt hoofdonderzoeker Wenjie Yuan uit. In normaal Nederlands staat hier dat je slechter presteert onder (teveel) stress als gevolg van onzekerheid.
Dit is een logische conclusie. Veel mensen kunnen bijvoorbeeld 1-op-1 lullen als Brugman, maar zodra ze voor een klas staan vallen ze dicht. Ze maken zich teveel zorgen over wat anderen van ze vinden en leggen zichzelf een verwachtingspatroon op.
“Zoals met alles in het leven beginnen de problemen wanneer we ons er teveel op focussen”, legt psycholoog Kati Morton uit. “Als het op onzekerheden aankomt is het beter om te focussen op onze sterke punten, in plaats van tekortkomingen. Door jezelf te waarderen net zoals je een ander zou waarderen kweek je meer zelfvertrouwen en een realistisch zelfbeeld.”
Onzekerheid is dus ontzettend relatief. Wanneer je steeds beter wordt in een bepaald vak of gebied, zoals een sport of je werk, kom je erachter dat er heel veel dingen zijn die je nog niet kunt of niet weet. Wanneer je niet weet wat je niet weet heb je ook niks om onzeker over te zijn. Ignorance is bliss.
Onzeker zijn is een ding, onzekerheid overwinnen een tweede. Gelukkig is het hartstikke goed mogelijk om je zelftwijfel aan te pakken. Gebruik hiervoor de volgende vier stappen om je onzekerheid te overwinnen.
Ook interessant: De 7 beste lifehacks voor introverte mensen
1. Ik hoor stemmetjes
Ik ben ontzettend hard voor mezelf, en daarin ben ik niet de enige. Veel meer mensen hebben last van een kritisch stemmetje die alles bekritiseert. Dit fenomeen wordt de kritische innerlijke stem genoemd. “Dit innerlijke stemmetje is in de jeugd ontstaan als gevolg van negatieve ervaringen”, verklaart psycholoog Lisa Firestone. Ze is auteur van een boek over het omgaan met deze kritische ‘zelfcoach’ en zegt dat een groot gedeelte van onze onzekerheden uit onze jongere jaren komen.
“Wanneer je ouders vroeger bijvoorbeeld altijd zeiden dat je niks waard, je geen aandacht gaven of vroeger bent gepest is de kans groot dat er ergens in jou nog onzekerheid schuilt.” Morton sluit zich hierbij aan. “Ik zeg dit de hele tijd tegen cliënten, maar de manier waarop je tegen jezelf praat is ontzettend belangrijk. We voeren de hele dag gesprekken met ons innerlijk dus de manier waarop je dit doet is belangrijk. Het kan alles veranderen.”
2. Dagdromen
Onzekerheid is relatief. Je kunt je alleen onzeker voelen wanneer je ook momenten hebt dat het lijkt alsof je de wereld aan kan en barst van het zelfvertrouwen. Door terug te grijpen naar dat gevoel kun je onzekerheid aanpakken. “Begin het zelfverzekerde gevoel te visualiseren”, adviseert therapeut Jenny Giblin.
“Wanneer je bijvoorbeeld onzeker bent in sociale situaties maar wel lekker in je vel zit na een bezoekje aan de sportschool, moet je proberen dat gevoel weer op te roepen en mee te nemen naar een feestje.”
Ook Yuan, van de universiteit van Peking, adviseert om minder hard voor jezelf te zijn. Uit haar onderzoek blijkt dat optimisme een positief effect heeft op de mentale gezondheid van deelnemers. Door het glas halfvol te zien ga je minder zwaar hangen aan negatieve ervaringen.
Lees ook: Waarom je niet met social media moet kappen
3. Wat je zegt ben je zelf
Alles wat je zegt is een reflectie van jezelf. De woorden die je kiest, de zinnen die je maakt, de dingen die je opvallen: alles geeft een inkijkje in jouw persoonlijkheid. Als je alleen maar het negatieve in mensen ziet is dit misschien een teken dat er iets aan de hand is met je eigen instelling. “Waarschijnlijk is het stemmetje in je hoofd dan net zo hard voor je omgeving als voor jezelf”, aldus Morton.
Ze adviseert daarom om positief voor anderen te zijn. “Dwing jezelf bijvoorbeeld om elke dag iets op te schrijven wat je bevalt aan een ander, zelfs wanneer je deze persoon in principe niet mag.” Uiteindelijk leer je hierdoor ook positiever naar jezelf te kijken.
Ik kan bevestigen dat dit klopt. Ik ben een perfectionist pur sang en eiste vroeger dat m’n omgeving net zo ambitieus en streberig was als ikzelf, maar de realiteit is dat dit nooit gaat gebeuren. Ik houd mezelf soms bewust ‘van de domme’ en focus op de positieve aspecten van iemands karakter. Beter naïef dan depressief, zeg maar.
4. Fouten maken
Onzekerheid komt vaak voort uit een angst om fouten te maken. Dit is eigenlijk jammer, want falen staat gelijk aan ervaring. Veel succesvolle mensen zullen je dan ook het advies geven om veel op je bek te gaan, want alleen zo word je wijs. De experts zeggen daarom dat je je tekortkomingen moet leren accepteren om onzekerheid te overwinnen.
“Word de baas over je fouten”, adviseert Morton. “Ik weet bijvoorbeeld dat ik ontzettend koppig ben en snel de schuld geef aan anderen. Het is alleen veel handiger, verstandiger en vrediger om gewoon excuses aan te bieden en weer verder te gaan met leven.”
“Maak een plan om de draad weer op te pakken, zeg sorry en leer ervan. Je kunt het verleden niet veranderen dus is het beter voor je om er maar gewoon mee te leren omgaan, hoe lastig dat ook is op het moment.”