‘Hey dikzak, wat kijk je nou?’ Op de middelbare school werd ik jarenlang gepest, met als gevolg dat mijn hele leven op zijn kop ging. Ik vertel mijn verhaal en ga in gesprek met anderen die al vroeg in hun leven werden beschadigd door pesten.
Het begon eigenlijk al op dag 1 van de middelbare school. We zaten in de klas. Een nieuwe klas. Op de basisschool zit je jarenlang in de klas met ongeveer dezelfde mensen. Dat kan goed en slecht uitpakken, maar in mijn geval had ik er nooit problemen mee.
Ik was een kind met twee kanten: druk en vrolijk, maar ook timide en één van de braafste jongetjes van de klas. Wel was ik regelmatig ‘ziek’, omdat ik geen zin had om naar school te gaan. Of niet durfde. Of het niet zag zitten. Ik weet het niet, maar mijn mentale systeem faalde toen al volgens mij. Toch ging het allemaal vrij goed en school ging me prima af. Ik stroomde door naar de havo/vwo.
De middelbare maakt je of breekt je
De middelbare school verandert je voorgoed: het maakt je of het breekt je. Ik behoor tot de tweede categorie. Ik zat onzeker te zijn in die nieuwe klas op de eerste dag van de middelbare school. Mij werd gevraagd om mezelf voor te stellen. Dat deed ik netjes. Twee jongens keken naar me, fluisterden elkaar iets toe en lachten me uit. Het eerste stukje werd uit mijn hart gehakt.
Lees ook: Hoe maak ik vrienden? We geven je 5 tips
Wat volgde was twee jaar van bijna dagelijkse pesterijen, vooral om mijn overgewicht. Ik was een makkelijke prooi, omdat de onzekerheid met de dag groeide en mijn zelfvertrouwen steeds verder naar de bodem zakte. Ik deed niks terug als ze iets zeiden, me uitlachten, me buitensloten. Ik trok me verder en verder terug, tot er niks van me over was.
Ik heb er over geprobeerd te praten. Dat moest wel, want veel van de pesterijen waren helemaal niet zo zichtbaar. Ik denk dat als ik met sommige van mijn klasgenoten van toen zou praten, ze zouden schrikken omdat ze nooit iets door hebben gehad. Het waren opmerkingen of gedragingen die soms amper opvielen, maar die me langzaam deden afbrokkelen. Toch was het meest pijnlijke dat degenen die er iets aan konden doen niks deden.
Pesten? Eigen schuld volgens mijn mentor
Eén van mijn pijnlijkste herinneringen is dat ik met een mentor ging praten over dat ik werd gepest. Ik weet nog dat ik op een vriend stond te wachten bij de snoepautomaat in de aula. Ik stond daar gewoon, maar omdat ik dik was werden daar pijnlijke opmerkingen over gemaakt. Een paar dagen later vertelde ik het mijn mentor. Ik vertelde over dat incident, maar ook wat andere dingen die er gebeurd waren. Zijn reactie: ‘Wat doe jij dan ook bij de snoepautomaat?’
Sindsdien heb ik er nooit meer met leraren over gepraat. Ook niet toen mijn cijfers dramatisch bleven dalen. Ik ben niet dom, ik kon het niveau heus wel aan, maar ik zat in de put, deed niks meer aan school en gaf op. Ik stroomde in de derde af naar het vmbo en haalde mijn diploma uiteindelijk makkelijk.
Gepest worden bracht me een jarenlange depressie, eenzaamheid, een eetstoornis en een sociale angststoornis. Daarover kun je elders op deze site alles lezen. Maar ook praktisch heeft het heel mijn leven op zijn kop gezet. Ik kon door mijn angststoornis mijn mbo-opleidingen niet afmaken en ging al vroeg werken, de leerplichtambtenaar tot mijn achttiende ontwijkend.
Omweg
Op het moment van schrijven studeer ik aan de Pabo. Daar kwam ik met een hele omweg. Niet alleen moest ik door mijn vmbo-diploma, zonder het pesten had ik de havo zeker gehaald, vijf toelatingstoetsen doen, ook heb ik vaak het gevoel dat ik tussen mijn zes of zeven jaar jongere klasgenoten achterloop in mijn leven. Gelukkig kan ik het steeds meer accepteren. Toch vraag ik me regelmatig af waar ik zou zijn zonder gepest te worden. Ik mag inmiddels wel zeggen dat de middelbare school me niet voorgoed gebroken heeft. Wat wel altijd blijft zijn de littekens.
Ik ben lang niet de enige die te maken heeft of heeft gehad met pesten en wiens leven totaal op zijn kop is gezet door één of meerdere mensen die hen het leven zuur probeerden te maken. Dat blijkt ook uit de verhalen van drie mensen die ik sprak over hun pestverleden.
Zelfmoordpogingen na jarenlang pesten
Eén van hen is de 39-jarige Ilone. Ze werd vanaf het begin van de basisschool tot in haar volwassen leven gepest. ‘Ik viel buiten de groep en was anders dan de rest. Ik was een stijve hark en werd als laatste gekozen met gym. Ook was ik heel erg serieus en hield niet van dollen in de klas in tegenstelling tot de rest van mijn klasgenoten.’ Het leidde zelfs tot enkele zelfmoordpogingen bij Ilone. ‘Het pesten heeft op de lange termijn een depressie veroorzaakt die er voor zorgde dat ik tot in 2020 aan het worstelen ben geweest.’
‘Ook had het als gevolg dat ik mensen niet meer vertrouwde. Ik wist ook niet meer hoe ik moest voelen. Ik kon heel rationeel praten over de meest zware onderwerpen, zonder dat ik mijn gevoel liet spreken’, aldus Ilone. ‘Ik ben ook anders in het leven gaan staan. Het is veel minder onbevangen dan voorheen.
Ook bij de 18-jarige Nora begonnen de pesterijen al op de kleuterschool. ‘Het was eigenlijk al direct duidelijk dat ik er niet bij hoorde. Ik was wat dikker, ik ben autistisch en dus ‘anders’ en ben van nature best onzeker. Dan ben je al snel het pispaaltje.’ Het brengt bij Nora veel pijnlijke herinneringen naar boven. ‘Iets wat me veel pijn heeft gedaan is dat iemand naar me toe kwam en een briefje gaf met wat ze allemaal van me vond. Er stond in dat ik raar, te druk en lelijk ben.’
Lees ook: 5 redenen waarom het taboe op mentale gezondheid voor mannen enorm is
‘Ik vertrouw niemand meer’
Acht jaar lang werd Nora buitengesloten en gepest. ‘Daardoor heeft mijn zelfzekerheid een enorme klap gekregen, en ik had al niet zo veel. Mede door het pesten ben ik depressief geworden. Nu heb ik nog steeds last van nachtmerries en ben ik bang in grote groepen. Ik heb altijd die angst dat mensen me niet leuk vinden of weer gaan pesten. Ik vind het ook heel moeilijk om mensen te vertrouwen.’ Nora volgt momenteel therapie om er weer bovenop te komen.
Net als voor Ilone en Nora begon het voor Nikki als kleuter. ‘Ik had een bril en een beetje overgewicht. Ook was ik anders dan de anderen. Sommigen noemen het ‘een oude ziel’.’ Het pesten was bij Nikki echter niet altijd zo duidelijk zichtbaar. ‘Tijdens de vertelmomenten op de basisschool moest ik altijd horen dat er een verjaardagsfeestje was geweest waar ik niet voor was uitgenodigd. Dat deed pijn. Mijn pesters waren ook heel stiekem en vielen me lastig als de juf niet keek. Als ik dan riep dat ze me met rust moesten laten, kreeg ik straf voor het verstoren van de orde.’ Het pesten ging door tot Nikki 16 was.
Door het pesten, en de angst ervoor, had Nikki nooit veel vrienden. En als ze dan vriendschappen had, werd er vaak misbruik gemaakt van haar goedheid. ‘Ik heb hierdoor een muur opgetrokken en liet niemand meer binnen, wat uiteindelijk mede tot een burn-out en depressie heeft geleid. Omdat ik heb geleerd dat mensen altijd bijbedoelingen hebben, vertrouw ik tot op de dag van vandaag niemand meer. Als iemand aardig doet, is mijn eerste reactie achterdocht. Dat is jammer, want het bezoedeld vaak de goede bedoeling van de ander.’
Praten over pesten
Wat voor mij een grote struggle was, was dat ik nauwelijks over het pesten kon praten. Thuis wel een beetje, maar op school niet. Heel herkenbaar voor Ilone, die ook weinig steun kreeg. ‘Ik heb er met mijn ouders en al mijn mentoren op het voortgezet onderwijs over gesproken. Helaas nam alleen mijn mentor van VWO 3 alles serieus. Wel had ik een hele fijne leerlingbegeleider en een maatschappelijk werker met wie ik kon praten.’
Nora kon gelukkig wel met haar ouders praten na enkele jaren pesten. ‘Zij bevestigden dat ik me echt niet aanstelde. Dat ik het er met hen over kon helpen hielp me wel. Ik denk dat ik er eigenlijk altijd over had moeten praten, maar dat is achteraf praten.’ Nikki had een juf die ze in vertrouwen nam en later kwam er een opvoedkundige die heel veel voor haar betekende. ‘Zij ging met mij aan de slag met mijn eigenwaarde en daar ben ik haar nog steeds dankbaar voor. Ze had een speciaal fotolijstje voor me gemaakt en dat staat nu nog steeds naast mijn bed, als herinnering en opkikkertje.’
Daarom ook de oproep van de geïnterviewden aan scholen en andere opvoeders om op te letten en met kinderen in gesprek te gaan. ‘Houd je ogen open en wees een luisterend oor. Zeg niet ‘het ligt aan jezelf’. Dat werkt averechts’, roept Ilone op. Nikki stelt dat pestgedrag thuis begint. ‘Ga grondig na waarom iemand pest, want een pester aanpakken zonder dat er thuis iets verandert doet niks.’
Wortelrot
Ik sluit me aan bij Nikki als ze zegt dat er niks mis is met jou als je wordt gepest. Of je nou een jongere of een volwassene bent die gepest wordt. ‘Je bent uniek op je eigen manier en er zullen altijd mensen zijn die jouw waarde zullen zien. Zoek hulp, ga met iemand praten’, aldus Nikki.
Lees ook: Het is hoog tijd dat mentale gezondheid op scholen bespreekbaar wordt
Pesten maakt meer kapot dan je lief is. Het begint meestal op de plek waar jonge mensen worden gevormd voor de maatschappij. Een maatschappij waarin mentale problemen groter zijn dan ooit en waarin vertrouwen, liefde en verdraagzaamheid soms ver te zoeken zijn. De wachtlijsten van de GGZ worden nog steeds langer. We proberen uit alle macht deze zieke boom weer op te lappen. Maar is dat niet dweilen met de kraan open als de wortels door rot worden aangevreten en onherstelbaar beschadigd zijn?
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid of ontvang updates via Whatsapp. Heb je geen social media? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.