Stelling: Mensen met schizofrenie hebben meerdere persoonlijkheden die continu het lichaam van de drager overnemen. Je weet daardoor niet met wie je te maken hebt. Feit, of gelul?
De conclusie: gelul. En wel hierom.
Feit of gelul: “Schizofrenie zorgt voor meerdere persoonlijkheden”
Toen Split een paar jaar geleden op het grote doek te zien was schreven meerdere bioscopen, filmkenners en bezoekers dat de film over schizofrenie ging. De hoofdrol, gespeeld door James McAvoy die je misschien kent van de X-Men-films, is namelijk gebaseerd op Billy Milligan (1955-2014). Milligan werd veroordeeld voor drie verkrachtingen en claimde dat zijn 24 persoonlijkheden hiervoor verantwoordelijk waren.
Wat ik hiermee wil zeggen? Dat schizofrenie vaak verward wordt met andere persoonlijkheidsstoornissen of dissociatieve aandoeningen. Schizofrenie werd voor het eerst gebruikt in 1908 door de Zwitserse psychiater Eugen Bleuler. Het woord is opgebouwd uit de Griekse woorden ‘schizein‘ (splijten) en ‘fren’ (geest). Samengevoegd staat schizofrenie daarom grofweg voor ‘gespleten geest’. In de loop der tijd is hierbij het beeld ontstaan dat mensen met de aandoening hun geest in meerdere typetjes/persoonlijkheden/karakters hebben opgedeeld, maar dat is onzin.
Bleuler bedoelde namelijk dat er bij mensen met schizofrenie een scheiding is tussen verschillende functies van de geest, zoals het geheugen, denken en waarnemen. Je kunt bijvoorbeeld last hebben (visuele) hallucinaties, paranoïde gedachten en dissociatie. Bij het laatste kom je ‘los’ van jezelf te staan. In de DSM-V wordt schizofrenie dan ook omschreven als een aandoening waarbij psychotische episoden ervoor zorgen dat een patiënt het ‘vermogen om de realiteit te toetsen’ verliest.
Lees ook: Wanneer je continu het gevoel hebt door de mand te vallen: oplichterssyndroom
Schizofrenie is zeldzaam
Oftewel: Bleuler zijn formulering heeft wellicht voor wat verwarring gezorgd. Feit blijft dat de Zwitserse psychiater bedoelde dat de geestelijke vermogens van iemand met schizofrenie gescheiden zijn, niet dat het karakter uit meerdere persoonlijkheden bestaat. Schizofrenie is overigens ontzettend zeldzaam. Slechts 0.5 procent van de Nederlandse bevolking is ermee gediagnosticeerd, of heeft het gehad.
Bovendien is het belangrijk om te benadrukken dat de DSM-V een boek met richtlijnen is. Mensen denken vaak dat de DSM-V een soort afvinklijst voor psychiaters is om te kijken of iemand een bepaalde aandoening heeft, maar dat is niet waar. De DSM-V kun je beter zien als een bundeling van afspraken over bepaalde ziektebeelden, zodat psychologen, psychiaters en behandelaars enkele hulpmiddelen hebben bij de behandeling van een aandoening.
Wat is schizofrenie?
Schizofrenie is dus geen objectieve, vast omschreven ziekte. De criteria veranderen bij iedere editie van het handboek, dus dat kan ook niet. Zo werd schizofrenie tot 2013 omschreven aan de hand van onderdelen. Je had het gedesorganiseerde, katatone, chronische, paranoïde en ongedifferentieerde type. Inmiddels is deze onderverdeling geschrapt en spreken we over het schizofreniespectrum. De symptomen variëren dus in ernstigheid, aantal en/of duur. Of, in gewoon Nederlands, je kunt een beetje schizofreen zijn (op een bepaald moment), maar er ook veel meer last van hebben.
Over feit of gelul
In de serie feit of gelul bevestigen of ontkrachten we vooroordelen van mentale aandoeningen. Eerder legden we de veronderstelde relatie tussen borderline en liegen op de snijtafel.