Masker op of masker af? De voor- en nadelen van het dragen van een masker

Iedereen draagt maskers, dat is normaal en gebeurt vaak onbewust. Volgens de psychiater Carl Gustav Jung is een masker een manier om een goede indruk te maken op andere mensen en de sociale interactie te versoepelen. We laten liever niet onze tekortkomingen en onzekerheden aan anderen zien.

Daar zijn verschillende redenen voor. Veel mensen zijn bijvoorbeeld bang dat een ander ze niet aardig vindt of zal afwijzen. Zelf denk ik vaak dat als anderen zien wie ik echt ben, ze erachter komen dat ik helemaal niet leuk ben en dat ze dan niet meer met mij willen omgaan.

Een ander veelvoorkomende reden voor het dragen van een masker is de gedachte dat andere mensen je toch niet zullen begrijpen. Ikzelf ben altijd bang dat iemand niet begrijpt wat ik voel of me een aansteller vindt, dat diegene denkt: heb je haar weer met die depressie en die angst.

Verschillende typen maskers

Niet iedereen heeft hetzelfde masker en ook kun je in verschillende situaties een ander masker op hebben. In dit artikel onderscheid ik drie typen maskers: oppervlakkig blijven, aandacht richten op anderen en verbergen van je ‘echte ik’.

Oppervlakkig blijven

Het eerste type maskers is de focus leggen op oppervlakkige onderwerpen. Je praat alleen over je dagelijkse bezigheden en niet over je gedachten en gevoelens. Je legt uit hoe het op je opleiding of werk geregeld is in deze coronatijd, maar je vertelt er niet bij dat je je door alle maatregelen erg eenzaam voelt. Of je zegt wel dat je een sollicitatiegesprek hebt, bij welk bedrijf en voor welke functie, maar je deelt niet dat je het ontzettend spannend vindt, dat je twijfelt aan jezelf en dat je al een paar dagen slecht slaapt vanwege het gepieker.

Aandacht richten op anderen

De focus leggen op andere mensen is een andere manier om een masker op te zetten. Praten over andere mensen en wat zij doen of beleven leidt de aandacht af van jezelf. Je vertelt in detail over het leven van je moeder, broertje, buurvrouw of een ander willekeurig persoon, maar je deelt niets over wat jij meemaakt, voelt of denkt.

Ook het ‘interviewen’ van je gesprekspartner is zo’n tactiek. Als je de hele tijd over hem of haar praat en blijft doorvragen, dan hoef je het niet over jezelf te hebben. Alles wat de ander zegt, zie je als een kans om een vraag te stellen. En toen? Hoe voelde dat? Heb je dat vaker? Je blijft eindeloos veel vragen stellen, zodat het de ander niet lukt om jou iets te vragen.

Verbergen van je ‘echte ik’

Ook het niet laten zien van je ‘echte ik’ zou je kunnen zien als het opzetten van een masker. Dit kan door jezelf te overschreeuwen. Je bent dan overdreven positief of juist negatief over jezelf, zodat je het beeld dat de ander van jou heeft kunt beïnvloeden. Op deze manier kun je je eigen onzekerheid over iets verbergen, bijvoorbeeld door veel grappen te maken over je onhandigheid of heel veel kritiek te uiten op je slechte Engels. Je gesprekspartner krijgt dan een onechte versie van jou te zien.

Een andere mogelijkheid is jezelf onzichtbaar maken. Geen aandacht is in ieder geval geen negatieve aandacht. Op een verjaardag is je strategie ‘ik ben er niet’ en je mengt je niet in het groepsgesprek. Je zit erbij en je kijkt ernaar.

Mijn persoonlijke ervaring is dat ik altijd probeer de aandacht van mezelf af te leiden door anderen veel vragen te stellen, waardoor een gesprek snel een soort interview wordt. Daarnaast heb ik de neiging mezelf onzichtbaar te maken en alleen passief te luisteren, vooral in groepen mensen die ik niet goed ken of waar ik me niet zo op mijn gemak voel. Ik ben bang dat ik oninteressante dingen vertel, dus zeg ik maar niets. Toch herken ik ook wel het overschreeuwen, ik maak vaak grappen over ‘de autist in mij’ om te verbergen hoe onzeker ik eigenlijk ben over mijn autistische kenmerken.

Lees ook: Omgaan met verlatingsangst

Waarom kan een masker helpend zijn?

Een masker is voor veel mensen een belangrijk beschermingsmechanisme. Met een masker lijk je een sterk en zelfverzekerd persoon, anderen zien je kwetsbaarheid niet. Dat is voor iemand met psychische problematiek misschien nog wel extra belangrijk. Met een masker op voel je minder schaamte voor bijvoorbeeld je depressie of angst.

Bescherming tegen angst

Een masker beschermt ook tegen de angst om niet geliefd of geaccepteerd te worden. Als je het beeld dat een ander van jou heeft kunt beïnvloeden, is er minder reden om je zorgen te maken dat anderen je om bepaalde gedachten, gevoelens of beperkingen af zullen wijzen.

Je hebt misschien het gevoel dat je mensen afstoot als je steeds weer vertelt over de dingen die je somber of angstig maken. Of dat mensen niet willen omgaan met iemand die altijd zo pessimistisch is over het leven. Daarom praat je maar niet over je depressieve en angstige gevoelens, in de hoop dat mensen je niet zullen afkeuren of afwijzen.

Blijven functioneren

Daarnaast zorgt een masker ervoor dat je niet wordt meegesleurd door je emoties of behoeften. Ondanks je somberheid kun je met masker op toch naar je werk, bijvoorbeeld. Het helpt om te voldoen aan de normen van de maatschappij. Ik word zelf dankzij mijn masker niet meegesleurd door mijn depressieve en angstige gevoelens en gedachten, maar ik kan toch nog een beetje functioneren in het leven.

Keerzijden van een masker

Het kan lijken alsof een masker vooral helpend is, maar helaas heeft het (regelmatig of continu) dragen van een masker vooral negatieve gevolgen.

Verlies van identiteit

Een risico van het continu dragen van een masker is het verlies van je identiteit. Enerzijds omdat je het gevoel hebt dat je jezelf en je omgeving voor de gek houdt, dat je nep bent. Anderzijds kun je makkelijk je grenzen overschrijden doordat je steeds afstand neemt van je gevoel.

Je weet niet meer wat wel en niet goed voelt. Ik draag al zo lang een masker dat ik vragen over wie ik ben, wat ik wil of vind niet meer goed kan beantwoorden. Wie ben ik eigenlijk? Wat vind ik hiervan? Wat zou ik willen? Geen idee.

Naast dat het vormen van een mening soms lastig is, is het uiten van je mening misschien nog wel een groter probleem. Hierbij moet je je realiseren dat je mening geven niet betekent dat je de belangen van de ander negeert. Bij het geven van je mening houdt je rekening met zowel je eigen belang als die van de ander.

Verlies van verbondenheid

De negatieve gevolgen die een masker kan hebben op je sociale contacten zijn ook een duidelijk nadeel. Relaties zijn namelijk gebaseerd op eerlijkheid en vertrouwen. Anderen kunnen het moeilijk en vervelend vinden als je niet laat zien wie je echt bent. Wat je echt voelt en denkt. Omdat de mensen om me heen niet altijd de ‘echte ik’ zien, voel ik me niet altijd met hen verbonden en voel ik me vaak eenzaam.

Een gevoel van verbondenheid is erg belangrijk voor een mens. Brené Brown schrijft in haar boek De kracht van kwetsbaarheid: “Liefde en het gevoel erbij te horen zijn basisbehoeften voor zowel man, vrouw en kind. Wij zijn gemaakt voor verbondenheid: dat is wat ons leven richting en zin geeft. Als het ons ontbreekt aan liefde en verbondenheid, als we het gevoel hebben er niet bij te horen, dan lijden we daar altijd onder.”

Als je vaak een masker opzet, ook bij je naasten, is de kans groot dat je je onbegrepen, eenzaam of buitengesloten voelt. Ook kan je met je masker anderen juist afstoten, omdat ze het moeilijk vinden om hoogte van je te krijgen. Een gebrek aan openheid heeft dus een negatief effect op je relaties.

Gezondheid

Tot slot is er een grote kans dat je uitgeput raakt of dat je problemen krijgt door het continu verbergen van je gedachten en gevoelens. Het doen alsof kost heel veel energie, dus langere tijd een masker dragen kan leiden tot uitputting. Emoties en zorgen kun je niet blijven opkroppen, dat is niet gezond. Uiteindelijk zal je emmertje vol zijn en overstromen. Je kunt dan last krijgen van psychische of lichamelijke klachten.

Tips: Minder vaak een masker dragen

Op de korte termijn zijn maskers niet altijd negatief. Het kan een soort copingmechanisme zijn om je staande te houden in moeilijke situaties of omstandigheden. Maar voor de langere termijn is je masker afzetten bij mensen die dicht bij je staan wel heel belangrijk. Het is de enige manier om écht contact te maken en om problemen door het niet delen van je gedachten en gevoelens te voorkomen.

Je masker afzetten betekent dat je zegt wat je voelt, wat je denkt en wat je ervaart. Je mag dan bijvoorbeeld ook aangeven dat je iets spannend, moeilijk of pijnlijk vindt om te zeggen. Het minder vaak dragen van een masker is makkelijker gezegd dan gedaan, daarom wil ik dit blog afsluiten met een paar handvaten die je misschien kunnen helpen.

Bewustwording en gedragsverandering

Verandering begint altijd met bewustwording. Je kunt immers pas je gedrag veranderen als je weet wanneer en waarom je het niet helpende gedrag vertoont. Op welke momenten en bij welke mensen draag je een masker? Waar probeer je jezelf tegen te beschermen?

Vraag jezelf af of de angst die je hebt realistisch is, zou jij iemand afkeuren of afwijzen wanneer hij of zij dezelfde gedachten en gevoelens met jou zou delen? Je kunt in kleine stapjes iets proberen aan je gedrag te veranderen. Grote veranderingen zijn niet nodig. Het gaat erom dat je experimenteert met nieuw gedrag en ervaart hoe het voor jouzelf is en hoe de omgeving reageert.

Positiever zelfbeeld

Om de neiging een masker op te zetten te weerstaan, is het van belang om jezelf te leren accepteren in plaats van te veroordelen. Als je jezelf accepteert, is er namelijk geen reden om je te verbergen achter een masker. Werken aan een positiever zelfbeeld helpt daarbij.

Je kunt bijvoorbeeld een witboek bijhouden, een soort dagboek met alleen positieve dingen. Schrijf op bij welke gebeurtenissen of acties je een goed gevoel had die dag. Wat is gelukt? Waar was je trots op? Waar was je tevreden over? Waar was je vandaag blij mee? Een aanrader is het boek Negatief zelfbeeld van Manja de Neef, dit is een toegankelijk zelfhulpboek voor mensen met een negatief zelfbeeld.

Doe het niet alleen

Het leren afzetten van je masker is een lastig proces, waar je veel geduld en motivatie voor nodig hebt. Het is verstandig om iemand in je omgeving (bijvoorbeeld een vriend(in), broer, zus of ouder) of een professional te vragen om je te ondersteunen.

Lees ook: Onzekerheid overwinnen, maar dan zonder gelul

Uitdaging

Voor veel mensen, ook voor mijzelf, is het steeds weer een uitdaging op een goede manier met maskers om te gaan. Voor mij blijft het meest lastig de tegenstelling in mijn hoofd tussen de angst afgewezen te worden en de wens verbonden te zijn met mijn vrienden en familie. Het is heel begrijpelijk als je jezelf soms verbergt of wilt verbergen achter een masker, maar ook belangrijk om te leren hoe je je masker afzet. Succes!

Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid, of ontvang al onze artikelen via WhatsApp.

Heb je geen social media of geen zin om ons te volgen? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.