Dagelijks zien we reclameborden van lachende mensen met getrainde lichamen. Als we óók zo fit zijn en zo mooi, dan zijn we gelukkig denken we vaak. We stellen hiervoor doelen, waar we uiteindelijk niet gelukkig van worden. We zouden meer naar binnen moeten kijken: naar wat voor onszelf belangrijk is; een waardegericht leven leiden.
Doelgericht leven in zelfverbeteringsland
In zelfhulp- en zelfverbeteringsland draait het om beter worden. De vraag daarbij is: Hoe kun je meer bereiken in je leven? Daarnaast wordt er gestreefd naar ‘gelukkig zijn’. en vaak wordt er gewezen op een doelgericht leven: “stel doelen en bereik meer”. Maar zoals we ook al vertelden in het COMMEN. -artikel ‘Waarom doelen stellen je depressie verergert‘ kan doelen stellen je soms tegenwerken in het leiden van een gelukkig leven. We verwachten vaak gelukkig te zijn na het behalen van een groots doel. Dit dacht ik ook toen ik mijn diploma Humanistiek op zak had. Deze verwachting is echter niet helemaal waar. Even was ik wél gelukkig, maar al gauw dienden zich opnieuw zorgen, angsten en andere dagelijkse moeilijkheden aan. Wat kan je dan wel helpen om gelukkig te zijn?
Hoe mensen met depressie doelen stellen
Om te beginnen wat meer over doelen: doelen stellen is in principe niet verkeerd. Het helpt je om vol te houden, om door te zetten en bezig te blijven met iets wat je belangrijk vindt. Maar de manier waarop je het doet, kan wel schadelijk zijn. Onderzoekers aan de universiteit van Liverpool hebben onderzocht op welke manier mensen met depressie doelen stellen. Daaruit is gebleken dat hun persoonlijke doelen vaker van een meer algemene aard zijn dan de doelen van mensen zónder depressie. Denk hierbij aan doelen als ‘ik wil gelukkig zijn’. Deze doelen zijn bijna niet meetbaar en moeilijk voor te stellen. Dit laatste maakt het lastiger om ze ook daadwerkelijk te behalen. Bij specifieke doelen is het duidelijker hoe je ze kan bereiken en daarmee worden ze ook makkelijker. Ze zijn beter in stapjes te verdelen. Als je als doel hebt om een halve marathon te kunnen rennen, moet je eerst een kwart marathon kunnen rennen.
Een waardegericht leven
Russ Harris, schrijver van The Happiness Trap en Acceptance and Commitment-therapie trainer, gooit doelen bereiken overboord als het gaat om gelukkig zijn.
Hij pleit voor een waardegericht leven. Je moet jezelf afvragen: wat zijn mijn diepste verlangens over hoe ik me wil gedragen als mens? Deze verlangens gaan niet over wat je graag zou willen krijgen of bereiken, maar over hoe je je zou willen gedragen gedurende je hele leven. Het gaat over hoe je naar jezelf en anderen wilt kijken. En hoe je de wereld wilt zien.
Lees ook: Een omgekeerde depressie: over atypische depressie
Belangrijke waarden voor mij zijn bijvoorbeeld: avontuur, actief opzoek gaan naar of het creëren van nieuwe, stimulerende ervaringen; moed, doorzetten wanneer je pijn of moeilijkheden ervaart; en eerlijkheid, eerlijk zijn naar jezelf en anderen. Er zijn geen goede of slechte waarden en ze zijn voor iedereen anders. Om erachter te komen wat voor jou belangrijke waarden zijn, kun je dit per leefgebied nagaan: in de liefde, op je werk en in je vrije tijd. Wanneer je werk zoekt en je komt een baan tegen, kun je nagaan of dat werk in overeenstemming is met jouw waarden. Als dit zo is, dan past het goed bij je.
Ben je waardegericht bezig op weg naar je doel, dan zul je ook merken dat je meer tijd hebt om te genieten van die weg er naartoe. Ik sta er bijvoorbeeld af en toe bij stil, dat ik mijn waarden ‘avontuur’, ‘moed’ en ‘eerlijkheid’ allemaal kan uiten in mijn werk voor de MIND Young Academy. Ik beleef avontuur aan het feit dat ik telkens een andere school mag bezoeken met een andere collega, ik toon moed door psychische gezondheid bespreekbaar te maken onder jongeren en kan hierbij eerlijk in gesprek gaan met jongeren.
De invloed van de maatschappij
Wat is er moeilijk aan het bepalen wat belangrijke waarden voor je zijn? De maatschappij vertelt ons, vaak zonder dat we het doorhebben, dat we bepaalde doelen moeten nastreven. Via reclame, in zelfhulpboeken of in series. Verdien geld, koop deze schoenen, krijg een getraind lichaam, vind de liefde, koop een huis, ga op vakantie. Allemaal doelen. Ook wordt ons verteld dat als we deze doelen hebben bereikt, we succes hebben en automatisch gelukkig zijn. Deze doelen zijn gericht op de buitenwereld: ze zijn misschien niet afkomstig uit onszelf en niet in overeenstemming met je eigen waarden.
Als we dan toch die stap nemen om bij onszelf naar binnen te kijken, wordt het duidelijker wat je graag nastreeft. Je waarden kunnen in kleine dingen uiting komen, hoe je de buurvrouw groet of hoe je de barista behandelt in een café bijvoorbeeld, maar ook in grotere zaken. Als je het milieu belangrijk vindt, is dat bijvoorbeeld je waarde. Je kunt op verschillende manieren iets aan het milieu doen. Bijvoorbeeld door aanpassingen op persoonlijk gebied, op vrije tijdsgebied of op werkgebied. Deze kunnen allemaal goed zijn en bij je passen, omdat ze je waarde ondersteunen.
The Happiness Myths
“We leven met een geloof in geluksfundamentalisme,” schrijft Miriam van Reijen in haar boek Stoïcijnse levenskunst. Rik Torfs, rector van de Katholieke Universiteit Leuven, schrijft hier ook over in De vrijheid om te twijfelen. In een interview in de Trouw gaat hij hier dieper op in. Doordat we niet meer in God geloven, geloven we in onszelf. Het leven op aarde telt en daarom willen we zoveel mogelijk geluk en succes. We verliezen daarmee “het recht om doodgewoon te zijn, niet bijzonder aantrekkelijk, een beetje saai misschien, niet meteen barstend van talent.” Dit zouden we misschien wat meer moeten accepteren: niet iedereen kan een superster zijn en gemiddeld zijn is goed genoeg.
Conclusie
Ga voor jezelf na wat jij belangrijk vindt in het leven: kijk waar en hoe je dit tot uiting kunt brengt. Als je een waardegericht leven gaat leiden, voel je je sneller gelukkig. Als je doelen stelt, stel ze dan niet te algemeen. Bedenk realistische, meetbare doelen. En tot slot: weet dat gelukkig zijn geen natuurlijke staat is, dat het geen aanhoudende staat is en dat je heel normaal bent als je je soms niet gelukkig voelt.