Bijna de helft van de mensen krijgt in hun leven een keer te maken met problemen met de mentale gezondheid, van welke aard dan ook. Indirect krijgen dan ook partners, familie of vrienden ermee te maken. Geadviseerd wordt altijd om er zoveel mogelijk over te praten. Maar hoe doe je dat eigenlijk als naaste van iemand met psychische malaise?
Als het makkelijk was, waren er waarschijnlijk een stuk minder problemen geweest en nog minder taboe. Niet alleen voor degene die mentaal even niet zo lekker gaat is praten over die problemen lastig, maar zeker ook voor de naaste die ermee moet omgaan en wil proberen diegene te helpen.
Het is frustrerend voor degene die zijn of haar geliefde ziet struggelen en graag iets zou willen doen, er meer van zou willen begrijpen of diegene een hart onder de riem wil steken, maar die geen idee heeft hoe dat dan zou moeten. Gedeelde smart is halve smart, maar wat als het onmogelijk lijkt om die smart te delen? Praten kan de verstandhouding stukken beter maken en mensen dichter naar elkaar toe brengen.
Maar het is ontzettend lastig om zo’n gesprek te voeren. Wat moet ik zeggen? Wat moet ik vragen? Doe ik het wel goed? De angst om iemand pijn te doen maakt de drempel immens hoog. De angst om pijn gedaan te worden of het uitmonden in een ruzie ook. Daarom zet ik een paar dingen op een rij die je vooral wel of vooral niet moet doen in een moeilijk gesprek over mentale gezondheid.
Praten over mentale gezondheid: Do’s
Luisteren
Klinkt misschien als een inkoppertje, maar het belangrijkste is toch echt dat je gewoon luistert en met name ook interesse toont. Focus je volledig op het gesprek en ga niet met bijvoorbeeld je telefoon lopen pielen, of laat je niet afleiden door van alles en nog wat. Het zal overkomen alsof het je eigenlijk geen reet kan schelen en dat zal het gesprek niet bevorderen.
Neem ook een actieve luisterhouding aan, in plaats van onderuit gezakt te zitten. Denk er ook aan de verteller aan te kijken en oogcontact te maken. Het zijn de standaard luistertips, maar écht, het is nodig.
Vragen stellen
Ontzettend moeilijk, maar ook ontzettend belangrijk. Bij interesse tonen hoort ook dat je vraagt naar wat diegene denkt, voelt of mee heeft gemaakt. Zeker als je te maken hebt met een persoon die snel dichtklapt of van zichzelf niet zo’n prater is. Dan kun je je voorstellen hoe lastig het is om over een onderwerp te praten waar hij of zij zich misschien voor schaamt of het moeilijk vindt om het goed onder woorden te brengen. Stel open vragen, zodat je de kans geeft aan diegene om open te zijn.
Als je weet dat het gesprek eraan komt, zou je je kunnen voorbereiden door vooraf vragen te bedenken, maar het hoeft zeker geen diepte-interview te worden. Een simpele truc is om makkelijk door te vragen op wat die persoon vertelt. Denk bijvoorbeeld aan simpele vragen, zoals: Hoe bedoel je dat?, Hoe komt dat?, Kun je dat uitleggen? Wat vind je daar van?, Hoe voelde je je daarbij?, Wat gebeurde er toen?
Vaak zijn directe vragen prima, maar dat hangt van de persoon en de situatie af. Je hoeft meestal nergens omheen te draaien, want je gesprekspartner lééft met die shit, dus wees ook niet te snel bang dat je te ver gaat. We kunnen wel wat hebben. Altijd een goede vraag, vooral als vervanger van ongevraagd advies: ‘Hoe kan ik je helpen?’
Eerlijk zijn over hoe je je erbij voelt
Wij mentale gekkies zijn misschien een beetje gestoord, maar zeker niet dom. We snappen ook heus wel dat het retelastig voor je is om dit gesprek met ons te voeren. Wees daarom eerlijk over hoe je je onder dit gesprek voelt en spreek je daar ook duidelijk over uit.
Als je het superlastig vindt en je niet goed weet hoe je dit gesprek voortgang moet geven, kun je dichtslaan. Als dat gebeurt zul je je ongemakkelijk voelen, afleiding zoeken of het gesprek afkappen en dat kan vervolgens overkomen als ongeïnteresseerd.
Dat kan de verteller pijn doen. Maar als je bijvoorbeeld aangeeft: ‘Sorry, ik vind het echt heel lastig om hier een zinnig antwoord op te geven, maar ik wil graag naar je luisteren en er voor je zijn’, is het duidelijk voor ons dat je echt je best doet. En dat weten we stiekem ook wel. Maar als je het niet aangeeft, is het makkelijk om zo’n situatie verkeerd te interpreteren.
Lees ook: Wanneer je moeder psychisch ziek is: KOPP-kinderen aan het woord
Vertellen over eigen ervaringen
Dit is een beetje tricky terrein, maar als je het goed aanpakt, is het goud waard. Net als met je meningen, je oordelen of je diagnose, moet je je ervaringen niet meteen doordrammen. Maar als je het goed timet (als de verteller er ruimte voor geeft of klaar is met vertellen), en het op een goede manier vertelt (niet klagend, maar oplossend, opbouwend of inspirerend), kan het delen van je eigen ervaring erg behulpzaam zijn.
Het delen van een ervaring zorgt in eerste instantie voor een persoonlijker, dieper gesprek. Daarnaast kan herkenning en/of erkenning enorm helpen, of kan de manier waarop je eruit bent gekomen de ander ook op het juiste spoor zetten.
Heb geduld
Je moet beseffen dat het echt niet makkelijk is om te vertellen wat er in ons hoofd omgaat. Een bord spaghetti kan nog overzichtelijker zijn. Geef daarom de tijd en de ruimte om orde te creëren in die chaos en dán te vertellen wat het probleem is of wat we voelen.
Dat kan soms lang duren en daar is geduld voor nodig als luisteraar. Wat je in ieder geval niet moet gaan doen is pushen: ‘zeg het dan!’, ‘je mag het ook zingen…’ of ‘komt er nog wat van?’ gaat averechts werken. Geef het de tijd, het komt heus wel.
Praten over mentale gezondheid: Don’ts
Meteen een oordeel, diagnose of oplossing klaar hebben
Oh, ik wist niet dat je een diploma psychologie had? Het is makkelijk om ergens meteen een sticker op te plakken, maar dat gaat ons en het gesprek niet verder helpen. Dat zorgt er namelijk voor dat de verteller meteen het idee kan krijgen dat je hem of haar totaal niet begrijpt en dat verhindert diegene om er meer over te vertellen. Sowieso ben je geen psychiater, dus laat diagnoses achterwege.
Wees ook voorzichtig om meteen met oplossingen te komen. Soms willen we gewoon een keer ongegeneerd watervallen over onze mentale gezondheid en even helemaal geen oplossing vinden. Ook kunnen oplossingen uit het handboek psychologie betweterig overkomen, of als een manier om van het gesprek af te komen. Bovendien kennen we dat handboek ook wel uit ons rare hoofd. Je kunt gerust vragen wat het doeleinde van het gesprek is en of er advies verlangd wordt.
Weglachen
Nee, we zijn ons gevoel voor humor niet verloren, maar een misplaatst grapje kan grote gevolgen hebben. Een grapje of grolletje kan een perfecte manier zijn om het ijs te breken en het gesprek luchtiger en makkelijker maken, maar als je het verkeerd timet, zijn de gevolgen niet te overzien.
Lees ook: Stop met aannemen dat het wel goed met iemand gaat
Een misplaatst grapje kan overkomen alsof je de problemen weglacht en het dus totaal niet serieus neemt. Mogelijk gevolg: een flinke deuk in de vertrouwensband, of misschien wel erger. Wees dus voorzichtig met de comedian uithangen in zo’n gesprek.
Over je eigen problemen beginnen
‘Kut voor je dat je depressief bent, maar…’, en dan volgt er een lulverhaal van drie uur over hoe zwaar hún leven wel niet is. Been there, done that. Ik weet dat je stress hebt de laatste tijd, Gerda, dat vertel je namelijk al zeventien keer per dag. Dit is echt het meest hatelijke ooit als je na maandenlang twijfelen op het punt staat om een poging te doen te vertellen hoe je je voelt. STOP ERMEE.
Als er iets is wat de hele boel gaat verpesten, is dit het wel. Het is enorm spannend om over zoiets lastigs te praten en dan is je gesprekspartner blijkbaar alleen geïnteresseerd in zichzelf en luistert diegene bovendien totaal niet naar wat je te vertellen hebt. Gegarandeerd dat we jou nooit meer iets vertellen.
Overrelativeren
Het ligt een beetje in de lijn met het vorige punt. Iets in de trant van ‘kut voor je dat je het leven niet meer ziet zitten, maar er zijn kindjes in Afrika die al negen dagen niet gegeten hebben’, gaat zéker het gesprek niet vooruit helpen.
Bovendien kun je zo oneindig blijven relativeren, omdat er altijd wel iemand is op de wereld die het slechter heeft. Op deze manier toon je nul begrip voor wat iemand zojuist heeft verteld, en diegene zal zich dan ook onbegrepen voelen. Vermijdt ook adviezen als ‘je moet gewoon…’ Psychische problemen of het herstellen daarvan is niks gewoons aan.
De professionele hulp-kaart trekken
Ja, je hebt misschien gelijk als je vindt dat we professionele hulp moeten zoeken, maar het komt echt over alsof je een zwaar gebrek aan empathisch vermogen hebt om dat er tien keer in te gooien. We hebben er voor gekozen om nu met jou te praten. Als je wil dat we naar een psycholoog gaan, zeg dat dan later maar een keer.
‘Ik vind dat je naar een psychiater moet’ is sowieso nogal pusherig en zelfgericht. Als je het dan ter sprake brengt, probeer dan iets als: ‘Wat zou je ervan vinden om er met een professional over te praten?’ Professionele hulp is altijd aan te raden, maar praten met iemand die er niet voor wordt betaald om naar ons gezeik te luisteren is ook wel eens fijn.
Lees ook: 5 redenen waarom het taboe op mentale gezondheid voor mannen enorm is
Tot slot: denk aan jezelf
Omgaan met iemand met mentale problemen betekent dat je vaak je eigen ego of eigen sores even opzij moet zetten. Dat is lastig, maar vooral tijdens een zwaar gesprek is dat het enige juiste om te doen, tenzij er mogelijkheden zijn om allebei dingen te delen.
Maar let er wel op dat je er zelf niet aan onderdoor gaat. Geef je grenzen aan en bewaak ze goed. En soms moet je een mentaal ongezond iemand daarom ook een reality check geven. Maar wat vooral belangrijk is om te doen is om te luisteren, te ondersteunen en begrip te tonen. Zolang je maar nóóit zegt dat we zielig zijn.
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid, of ontvang al onze artikelen via WhatsApp.
Heb je geen social media of geen zin om ons te volgen? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.