Depressies zijn er in alle soorten en maten. Dat je niet de hele dag in bed hoeft te liggen om depressief te zijn, bewijst het verhaal van Hester. Wij spraken haar over hoe hoogfunctionerende depressie vaak onopgemerkt blijft, hoe ze vastliep in haar (werk)leven en uiteindelijk het roer omgooide. Ook vertelt ze wat haar heeft geholpen.
Door Hester Blijswijk, zoals verteld aan Michel van ’t Klaphek
Hoogfunctionerende depressie: een sluipmoordenaar
Op het werk is Hester Blijswijk (32) heel actief en overal bij betrokken. Van het organiseren van personeelsuitjes, bestellen van nieuw printpapier tot aan het regelen van afscheidscadeautjes: ze doet het allemaal. Thuis is het echter een heel ander verhaal.
Op dagen dat ze niet hoeft te werken ligt ze vooral op bed – of ze nou daadwerkelijk slaapt of niet. Hester zelf dacht dat het simpelweg lag aan de hoge werkdruk: “Iedereen moet weleens bijkomen, toch?”
Pas toen ze het hier met een vriendin over had kwam de aap uit de mouw: Hester heeft een depressie. Deze mogelijkheid was bij haar zelf echter nooit opgekomen: ze voldoet immers helemaal niet aan het stereotype beeld van een depressief persoon. Integendeel zelfs. Ze sport, heeft een toffe baan en presteert daar uitstekend, heeft een leuk en actief sociaal leven en is stapelgek op vriend Nick. Niets dat doet denken aan de standaard symptomen van een depressie uit de DSM in ieder geval.
“Het is heel belangrijk dat een persoon die depressief is hulp krijgt, en dat is nou juist waar een hoog functionerend persoon zich van weerhoudt. Mensen denken vaak dat “hoogfunctionerend” beter is dan “laag functionerend”, maar dat is helemaal niet waar.”
Het zijn de woorden van Carol Landau, klinisch professor in de psychiatrie. Zij omschrijft hoogfunctionerende depressie als de situatie wanneer het lijkt alsof iemand alles voor elkaar heeft, maar aan de binnenkant eigenlijk verdrietig en ongelukkig is.
Depressie niet zichtbaar aan de buitenkant
Landau doet al jaren onderzoek naar deze vorm van depressie en kwam erachter dat met name perfectionistische vrouwen getroffen worden. Juist, dit zijn de dames die alles voor elkaar lijken te hebben op het eerste gezicht. Dit zijn de dames die promoties binnenhalen, bedrijven opzetten, uitstekende scripties schrijven en daarbij nog een druk en sociaal leven leiden.
Hoogfunctionerende depressie is niet terug te vinden in de DSM (hét handboek voor psychische stoornissen) en daardoor lastig te karakteriseren. Het probleem is dat de ziekte niet zichtbaar is aan de buitenkant. “Wanneer je je teen hebt gestoten, bloed je. Je huid wordt rood en er is duidelijk iets aan de hand. Als je wond van binnen zit, is dit niet zo. Het zou veel makkelijker zijn als je huid gewoon van kleur veranderde wanneer je depressief bent”, zo legt Hester uit.
‘Ik had er eigenlijk nooit bij stil gestaan dat ik depressief was, maar nadat de diagnose gesteld was viel alles op z’n plek’. Zo lang Hester maar in ‘het ritme’ bleef en doorging met leven, leek er vrij weinig aan de hand. Zodra ze echter gas terug nam, zoals in het weekend, kwam ze erachter hoe leeg ze zich eigenlijk voelde. Ze begon zich af te vragen hoe dit kwam. Ook begon ze na te denken over haar leven, en wat ze eigenlijk wil.
“Ik was de hele tijd aan het toneelspelen”
‘Acteren. Dat was het. Ik was de hele tijd aan het toneelspelen. Elke dag kwam ik uit bed, ging ik sporten, douchen, opfrissen, leuke kleren aandoen, lachte ik vriendelijk tegen collega’s, regelde ik dingen, kookte ik eten en af en toe ging ik een avondje op stap. Ik deed dit niet omdat ik er echt van genoot, maar simpelweg omdat ik het zo gewend was. Ik leefde op de automatische piloot.’
Aan de buitenkant zag Hester er totaal niet depressief, verdrietig of angstig uit. Dit was aan de binnenkant echter wel anders. “Ik zag eigenlijk alleen maar grijs. Ik vond m’n leven niet heel stom of saai, maar ook niet echt leuk. Wel had ik af en toe het gevoel dat ik een corset om had. Tijdens gesprekken kon ik me ineens overweldigd voelen en begon ik te zweten. Ik wilde dan het liefst zo snel mogelijk naar de wc om even op adem te komen. Ik was vaak bang dat ik ineens zou flauwvallen of iets dergelijks”.
Lastig om te behandelen
Zo op het eerste gezicht lijkt hoogfunctionerende depressie gemakkelijker te behandelen dan een ‘gewone’ depressie, toch? Het fundament is er immers al: deze mensen doen actief mee aan de maatschappij, hebben werk en sociale contacten.
Dit is echter niet waar, zo legt Landau uit. ‘Depressie bestaat in allerlei vormen en maten. Ook al zijn nog niet al deze varianten bekend, ze bestaan wel. Ook de – in dit geval – mildere vorm verdient het om behandeld te worden.’
Precies de eigenschappen die deze mensen – zo op het oog – succesvol maken, vormen tegelijkertijd hun achilleshiel. Ze zijn attent, hebben inlevingsvermogen, kunnen een groep leiden en beschikken over een helikoptervisie. Allemaal geweldige kwaliteiten voor een hoge functie in het bedrijfsleven, maar ook kwetsbare punten als het op depressie aankomt. Juist doordat ze zich goed kunnen inleven, analyseren en duidelijk weten wat hun levensdoel is, kunnen ze zich onzeker voelen.
Bovendien laat deze groep zich niet zo snel kennen. Vroege signalen van depressie worden daarom vaak weggewuifd en niet serieus genomen. Ook Hester handelde zo. Inmiddels is ze van baan geswitcht en werkt ze drie dagen in de week in plaats van vijf, waardoor er meer tijd overblijft voor haar hobby. Ook schrijft ze gedichten en korte verhalen.
“Donkere wolk blijft altijd boven je hoofd hangen”
‘Nog steeds gaat het de ene dag beter dan de andere. Wel ben ik meer tevreden over mezelf sinds ik gestopt ben met mijn vorige baan. Ik werk nu bij een uitgeverij waar de werkdruk minder hoog is. Bovendien heb ik geen leidinggevende rol meer, waardoor ik minder verantwoordelijkheden heb. Desondanks moet ik nog dagelijks aan mezelf werken om te voorkomen dat ik weer in zo’n positie als voorheen terechtkom. Die donkere wolk blijft altijd een beetje boven je hoofd hangen’.
Tijdens het omschakelproces naar een nieuwe levensstijl ondervond Hester een hoop stigma’s. Zo keken vrijwel al haar vrienden nogal verbaast op toen ze hen vertelde dat ze depressief was. Ook voor haar moeder en jongere broertje kwam het als donderslag bij heldere hemel. Zij was wel de laatste persoon van wie ze het vermoedden.
Dit is dan ook precies de reactie die Hester zo lang weerhield: ’terugkijkend wist ik wel dat het niet helemaal lekker zat, maar van jezelf zeggen dat er iets niet goed zit in je hoofd is ook weer zo wat. Ik vond mensen die het over hun depressie hadden altijd een beetje aanstellers, totdat ik er zelf ‘zo eentje’ werd’. Ze had in haar hoofd een beeld van depressie, en herkende zich daar niet in terug.
Hoogfunctionerende depressie wordt niet altijd herkend
Gelukkig zag haar behandelend psycholoog het wél: zij had ervaring met hoogfunctionerende depressie. Een geluk bij een ongeluk, aangezien het nog weleens anders kan lopen. Een vriendin van Hester kampte bijvoorbeeld met vergelijkbare problemen, maar kreeg niet dezelfde diagnose als Hester van haar huisarts. Doordat hoogfunctionerende depressie officieel nog geen aandoening is, zijn symptomen lastig te herkennen. Psychologen en psychiaters kunnen immers niet zomaar een hersenscan uitvoeren om te kijken of iemand depressie heeft – en het liefst nog welke variant.
“Dat zou werkelijk waar een droom zijn”, zegt Landau. ‘Bij veel andere medische aangelegenheden is dit immers wel mogelijk. Een botbreuk is vrijwel altijd goed zichtbaar op scans. Depressies daarentegen zijn heel variabel. In feite vallen er heel veel symptomen en aandoeningen onder dezelfde paraplu’.
Omdat de ziekte lastig te herkennen is, vergt ook de behandeling maatwerk. Het voorschrijven van antidepressiva is omstreden. Voor velen wegen de baten namelijk niet op tegen de lasten. Ongeveer twee derde van de mensen ondervindt in meer of mindere mate bijwerkingen, die heel vervelend kunnen zijn. Het is daarom nog behoorlijk onduidelijk hoe hoog functionerende depressie behandelt moet worden, mede omdat het nog niet is opgenomen als ‘officiële’ variant.
Dit helpt Hester, en jou misschien ook
Hester had baat bij meditatie, professionele hulpverlening, meer bezig zijn met haar hobby en bovenal rustiger leven. Vooral dit laatste hielp, maar zeker niet direct. ‘Toen mijn psychiater vertelde dat het wellicht een idee was om – bij wijze van experiment – een periode minder te gaan werken, was ik niet blij. Ik ben altijd een actief en druk persoon geweest: ik wist zeker dat dagen ‘niks doen’ mij niet gingen helpen. Hierdoor waren de eerste paar keren dat ik op woensdag en donderdag vrij was behoorlijk heftig. Ik werd onrustig, wist niet wat ik met mezelf aan moest en ging heftig afreageren op m’n vriend.’
‘Pas na een tijdje kwam ik erachter dat ik niet per se niks moest doen, maar gewoon andere activiteiten moest ondernemen die mij wél gelukkig maken. Stukje bij beetje begon ik een routine te krijgen. Nu ga ik op woensdag in de ochtend altijd hardlopen, daarna schrijven en het huis opruimen, in de middag even slapen en dan ’s avonds uitgebreid koken voor mijn vriend. In de avond gaan we meestal naar de bioscoop.’
Lees ook: de gids voor het omgaan met depressie
Je draai vinden
Naast dat Hester haar draai moest vinden, hielp ook meditatie haar vooruit. Ze gebruikt hiervoor de app ‘Headspace’. Dit is een zogenoemde freemium-app, waarbij bepaalde onderdelen gratis zijn. Het complete pakket kost echter geld. De app helpt haar vooruit: ‘Ik mediteer altijd ’s ochtends, en soms ook overdag wanneer ik mij gestrest voel. Bijvoorbeeld wanneer ik onrustig van mijn rustige planning word’, zegt Hester grappend.
Ook hielp praten met een professionele hulpverlener. Hester heeft de neiging om haar problemen en gedachten vanuit een helikopterview te bekijken, terwijl in contact staan met je gevoel een essentieel onderdeel van omgaan met depressie is. Bovendien vindt ze het fijn om open en eerlijk met iemand te kunnen praten, zonder rekening te hoeven houden met eventuele gevoelens of gedachten van diegene. “Het is echt mogelijk om te leren omgaan met je gedachten, al blijft het altijd een strijd. Zo voelt het in ieder geval voor mij”, zo besluit Hester.
> Download HeadSpace in de App Store (freemium)
> Download HeadSpace in Google Play (freemium)
*Hester koos er uit privacyoverwegingen voor om niet voor de camera te poseren. Wij bedanken haar voor het openhartige verhaal!