Doodswens is het verkeerde woord

Waarschuwing vooraf: dit artikel gaat over zelfmoord en kan mogelijk triggerend zijn. Lees niet verder wanneer je niet goed in je vel zit.

“Onbegrijpelijk, hij had nog een heel leven voor zich”.
“Ik snap niet hoe je zoiets kunt doen.”
“Zo jong, en dan al een doodswens.”

Het zijn de standaardreacties wanneer een jong iemand zich van het leven berooft. Een zeer begrijpelijke reactie ook, vanuit het perspectief van iemand die niet met deze gevoelens kampt. Diegene ziet namelijk een toekomst vol met mooie momenten, geluk en blijdschap in duigen vallen.

Dit terwijl de persoon in kwestie hier totaal niet mee bezig was. Diegene zijn visie reikte namelijk niet verder dan een aanhoudende regenstorm, bijvoorbeeld vanwege een depressie.

Doodswens is een fabel

Zelfmoord en depressie worden te pas en te onpas aan elkaar gelinkt, maar dit is niet altijd juist. Niet ieder persoon met een depressie wil zelfmoord plegen, en niet iedere zelfmoord is het gevolg van depressie.

Dit betekent niet dat de twee geen verband houden met elkaar: depressie gaat immers vaak gepaard met suïcidale gedachten. Ik heb echter nog nooit iemand gesproken die per se dood wil.

De dood is namelijk geen wens, maar een oplossing. Depressieve mensen willen het lijden stoppen. Wanneer elke minuut op aarde een hel is, je gedachten continu op volle toeren draaien en je niet weet wat je nog zou moeten toevoegen aan deze wereld, wil je niets anders dan rust.Je wilt rust aan je hoofd. Stoppen met denken. Stoppen met voelen en toetreden tot het niets.

Een doodswens bestaat echter niet. Een diploma halen, gelukkig zijn en een goed leven leiden: dat zijn voorbeelden van ‘echte’ wensen.

Rustwens

Doodswens is daarom een ongelukkige benaming voor hetgeen wat we bedoelen. Zelfmoord plegen is een middel, niet de gedroomde uitkomst. Iets in de trant van ‘rustwens’ zou naar mijn mening beter bij de situatie passen.

Het is echter niet gek dat de achterliggende redenen van een doodswens zo verdraaid zijn. Op social media wordt namelijk te pas en te onpas met de term gesmeten.

Veel van deze (vaak) jonge personen kom je tegen op Instagram. Ze delen plaatjes, teksten uit liedjes, foto’s van zelfbeschadiging en hemelen het hele begrip van zelfdoding op. De berichten zijn vaak heel expliciet en opgevuld met hashtags als #selfharm, #wanttodie en #suicide.

Andere kijk op de doodswens

Lange tijd kampte ik met een chronische depressie en gedurende die tijd heb ik regelmatig nagedacht over hoe het zou zijn als ik er niet meer ben. Over hoe ik het zou aanpakken, wat ik in mijn afscheidsbrief zou zetten, of ik die überhaupt zou schrijven en hoe ik mijn bezittingen zou verdelen.

Ik heb vaak genoeg met de gedachte gespeeld om een ticket naar een land ver weg te boeken, daar het lot in eigen handen te nemen en het leven te laten voor wat het is.

Inmiddels heb ik deze gedachten minder vaak, maar ze zijn op de achtergrond nog soms aanwezig. Ik heb echter nooit de neiging gehad hierover met anderen te praten. Dergelijke verhalen delen op social media is al helemaal nooit bij me opgekomen.

Depressie is namelijk een eenzame ziekte. Vaak weten mensen bijvoorbeeld niet dat ze ‘het’ hebben, maar wel dat er iets mis is. Zo ging het ook bij mij.

Acteren met een depressie

Achteraf gezien heeft de chronische depressie namelijk altijd mijn leven overheerst. Ik wist dit alleen niet te benoemen dankzij mijn jonge leeftijd. De signalen waren echter overduidelijk. Tegen elke dag keek ik op, was altijd gevoelloos en nooit op mijn gemak.

Altijd had ik het idee te moeten acteren: doen alsof ik wél zin had in activiteiten, proberen interesse te tonen en vooral mijn ware gevoelens te verbergen. Ik wilde vooral niet opvallen. Hierdoor had niemand in de gaten dat ik eigenlijk depressief was, en met suïcidale gedachten rondliep.

Ze hadden hier ook geen reden voor. Ik ben altijd zeer actief geweest, heb mijn leven van heel negatief naar (op papier) positief gekregen, en ben ambitieus. Op mijn 16^e startte ik bijvoorbeeld een bedrijf, dat ik vier jaar later succesvol wist te verkopen. Gedurende deze periode ben ik altijd naar school gegaan, werkte ik minstens 30 uur per week en vond daarnaast nog tijd om te sporten.

Fake it till you make it

Ondanks het oppervlakkige succes heb ik nog steeds soms suïcidale gedachten. Niet omdat ik echt dood wil, maar omdat het een uitweg is.

Nog steeds moet ik mezelf iedere dag motiveren om iets van het leven te maken. Niet omdat ik dat zo graag wil, maar omdat ik het alternatief nog minder aantrekkelijk vind. Wanneer ik toegeef aan mijn gevoel, en dus de hele dag in bed blijf liggen, wordt de situatie namelijk niet beter.

Depressie is een warme zomerdag

Ik vergelijk depressie, en de bijbehorende doodswens, altijd met een warme zomerdag op het strand. Na een paar uur in de zon te hebben gelegen, heb je behoefte aan verkoeling. Het water is echter nog koud, en daarom wil je eigenlijk op je handdoek blijven liggen.

Toch is het beter om wél het koude water in te gaan. Na een frisse duik kun je immers weer een poosje zonder problemen in de zon liggen.

Zo werkt chronische depressie ook, althans voor mij. Ik heb nooit zin in het leven, maar de hele dag op het ‘strand’ (lees: bed) blijven liggen, gaat de situatie niet verbeteren. De ijskoude duik (het hebben van een dagindeling) zorgt dat ik beter met mezelf kan leven.

Dit is een strijd die ik continu voer: ik heb nergens zin in, maar ik weet dat het beter voor me is om het wél gewoon te doen.

De snelste oplossing

Juist dat constant aanwezige spanningsveld maakt de ‘oplossing’ zo aantrekkelijk. Wie besluit toe te geven aan de duistere gevoelens binnenin, wordt namelijk verlost. Je hoeft hierna nooit meer verantwoording af te leggen aan collega’s, familie, kennissen of vrienden.

Nooit meer uitleggen waarom je dagenlang binnenshuis blijft. Je hoeft niet langer uit te leggen waarom je geen gezellig persoon bent. Je hoeft niet langer je lichaam naar afspraken te slepen, terwijl je gedachten nog steeds in bed liggen.

Wat ik wil zeggen is dat depressie een interne ziekte is. Dit terwijl mensen op social media, zoals Instagram, er behoorlijk expliciet over zijn. Dit doet mij twijfelen aan de authenticiteit van hun boodschap.

Veel mensen ervaren het uitspreken van een doodswens als zeer schokkend. Het geval wil dat pubers in de regel dol zijn op aandacht, en zo recalcitrant als de pest. Veel van deze zogenoemde “selfharm-accounts” hebben dan ook in hun bio vermeldt dat je hun account niet moet rapporteren. Met andere woorden: ze weten dat het uiten van hun doodswens schokkend is. Waarom ze er dan toch mee doorgaan? Ik denk dat dit te maken heeft met aandacht.

Doodswens is een illusie

Via vele omwegen kom ik zodoende bij m’n punt: mensen met psychische klachten, zoals depressie, willen helemaal niet dood. Het is echter helemaal niet gek dat buitenstaanders dit denken.

Aangezien dé ziekte depressie niet bestaat, heerst er veel onduidelijkheid en onbegrip rondom de aandoening. Dankzij de vele vormen en gradaties is alleen de diagnose bijvoorbeeld al lastig te maken. Ik ben inmiddels bestempeld met chronische depressie, maar ik heb geen idee of dit wel klopt.

In tegenstelling tot het stereotype beeld ben ik superactief. Dankzij deze houding kan ik namelijk met mijn depressieve gevoelens omgaan – de ‘frisse duik’, weet je nog? Ik weet daarom zeker dat ik de psycholoog om de tuin kan leiden en een andere diagnose in de wacht zou kunnen slepen. Acteren doe ik immers al heel mijn leven.

Ik ging relatief laat in mijn leven pas ‘echt’ praten met een psycholoog over mijn gevoelens. De reden waarom ik hier pas zo laat voor koos is omdat ik nooit had bedacht dat ik wellicht depressief was.

Waarom was dit nooit bij me opgekomen? Door de mensen op sociale media. Ik had helemaal niet de drang om over mijn gevoelens te praten, maar hield het liever binnen. Ik deed niet aan zelfbeschadiging. Verder zocht ik ook geen quotes op. Ik voelde me gewoon leeg.

Een onherkenbaar beeld

Aangezien de ziekte depressie zo vaag is, is het lastig om iets te zeggen over de ernst en betrouwbaarheid van een diagnose. Ik wil daarom geen aannames doen over de depressieve Instagram-pubers, daar weet ik immers niks van, maar ik vind wel dat het de ziekte depressie op een bepaalde manier neerzet.

Dankzij hun plaatjes, quotes en schreeuwen om aandacht krijgt de ziekte een beeld mee. Je denkt hierdoor al snel dat ieder depressief persoon dood wil, hier graag over praat en dit het liefst zo expliciet mogelijk naar buiten brengt. Dit is een beeld waarin ik mij niet kan vinden.

Depressie is in mijn optiek namelijk niet roepen om aandacht. Het is zwelgen in je eigen gedachten, doen alsof het allemaal wel goed gaat, je nooit begrepen voelen en het idee hebben dat alles mislukt – en dat dit jouw schuld is.

Depressie is niet het verlangen naar de dood, het is een verlangen naar rust. De dood is hiervoor slechts een middel, geen ‘wenselijk’ resultaat. Het ophemelen van je doodswens is daarom onnodig en geeft bovendien een bepaalde verwachting af naar andere depressieve mensen.