Ik zit op de verjaardag van mijn nichtje als ik een pushmelding op mijn telefoon zie staan. Een aanslag in Wenen. Ik klik. Bomgordel, schoten, gijzeling, slachtoffers. Terreur, het lijkt alsof we er ieder jaar meer en meer mee te maken krijgen.
Ik open Twitter (ja er zijn mensen die dat nog gebruiken) en voor ik goed en wel besef wat ik bekijk zie ik een doodsbange, onschuldige burger afgeslacht worden door een laffe hond met een automatisch wapen. Zijn hulpeloos afwerende hand als laatste redmiddel geeft me flashbacks naar de beelden van een gewonde Parijse agent die in november 2015 vlak voor een fataal schot zijn hand opstak om om genade te smeken.
Het slachtoffer in Wenen wilde waarschijnlijk gewoon nog één avondje wat leuks doen voor er wederom een coronalockdown in zou gaan om 00.00 uur. Waar hij dacht een leuke avond te hebben, dacht een terrorist daar anders over. Verkeerde plaats, verkeerde tijd. De gedachte maakt me misselijk, boos. Hoe kun je zoiets doen?
Als ik die avond in bed lig is het moeilijk om te slapen. Wenen spookt door mijn hoofd. Ik check mijn mobiel en refresh Twitter nog eens onder de hashtag Vienna. Is er al nieuws? Ik weet dat ik het niet moet doen, maar ik kan het niet laten. Weer een aanslag, vlak na het zoveelste Franse slachtoffer. Het maakt me vooral boos, maar ook een beetje bang. Wat als..?
Ik weet niet goed hoe ik met deze angst en woede om moet gaan en vraag me af hoe anderen dit doen. Ben ik de enige die op dit moment met doemscenario’s in zijn hoofd zit? Daarom vroeg ik verschillende terrorisme-experts om hulp en stelde ze de vraag: hoe ga je mentaal om met terrorisme?
“Maak een terreuraanslag niet groter dan het is”
Angst is vanzelfsprekend altijd een slechte raadgever. Dat zegt ook Mark Dechesne, hoofddocent aan de Universiteit Leiden en gespecialiseerd in onder meer terrorisme. “Door de gruwelijkheid van de aanslag richten we ons daar extra op en overschatten daardoor de kans dat je zelf getroffen wordt door een aanslag.”
Dit bevestigt terrorisme-expert Peter Knoope. “Maak het niet groter dan het is. We weten heel goed dat de kans op een auto-ongeluk groter is dan de kans op een aanslag. Auto-ongelukken komen alleen minder in het nieuws. Daardoor zijn we er ook minder bang voor. Media hebben de neiging zaken uit te vergroten.”
Dat weet ook Olivia Kearney, gespecialiseerd in terrorisme en menselijk gedrag en besluitvorming. “’If it bleeds, it leads’, dat wil zeggen: de interessante verhalen krijgen de meeste aandacht. Je moet een bepaald perspectief bewaren om je hoofd koel te houden. Er wordt vaak over terroristische aanvallen gesproken, maar als je het eens puur statistisch bekijkt, zie je dat de kans groter is dat je een auto-ongeluk hebt, of getroffen wordt door de bliksem.”
Duidelijk: de media spelen een grote rol in het voeden van angst. Intensief het nieuws volgen tijdens of na een aanslag is dan ook geen aan te raden strategie. “Alleen maar het nieuws volgen is niet de beste manier om angst of woede te verkleinen”, zegt Knoope.
“Risico op vicieuze angstcirkel bij volgen terreurnieuws”
Als je dit toch doet, bereid je dan voor, tipt Dechesne. “Ons brein verwerkt verschillende vormen informatie tegelijkertijd. Beelden zorgen ervoor dat we angstig worden en het lichaam direct wil reageren. Door woorden kunnen we een bedreiging plaatsen en weten we dat het ver weg is. Zorg er bij het kijken naar beelden voor dat je die beelden goed kan plaatsen, zodat je er niet door wordt overvallen. Dit kun je doen door mentale voorbereiding. Neem de informatie eerst tot je zonder beelden, lees bijvoorbeeld de krant, dan weet je wat er komt.”
Ook interessant: De impact van racisme op mentale gezondheid: “Emotioneel loodzwaar”
Ben je net als ik iemand die graag kort op het nieuws zit en dus Twitter openzet en liveblogs volgt, dan loop je het risico dat je erdoor gegrepen wordt, waarschuwt Dechesne. “Door de angst wordt je extra alert op gevaar, en doordat je extra alert wordt op gevaar, ga je je meer richten op gevaarlijke situaties, waardoor je vervolgens weer angstiger wordt”, schetst de hoofddocent. Je komt dus in een vicieuze cirkel terecht. “Door liveblogs en Twitter krijg je steeds weer nieuwe prikkels over de gevaarlijke situatie.”
Kearney beschermt zichzelf tegen een overdaad aan slecht nieuws door simpelweg te selecteren. “Ik lees een handjevol nieuwsverstrekkers die ik betrouwbaar vind én die het hele spectrum van de nieuwsvoorziening bestrijken, van conservatief tot liberaal. Dit helpt om een constante stroom van updates in te dammen, vooral wanneer je je daardoor angstig en hulpeloos gaat voelen.”
Twitter open laten staan voor de laatste nieuwtjes en geruchten vindt Kearney al helemaal geen goed idee. “Ik zou alleen gaan voor live informatie van betrouwbare nieuwsbronnen of autoriteiten, zoals bijvoorbeeld in Wenen de politie die live informatie op Twitter plaatste. Verder moet je Twitter met een korreltje zout nemen, zeker als je kwetsbaar bent. Daar wil iedereen de expert zijn.”
Zoek afleiding en praat over terrorisme-angst
Als je ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch angstig bent, kun je daar zeker wat aan doen. Zoals gezegd is het niet handig om het nieuws constant te volgen. Zoek afleiding, doe iets leuks en leg je mobiel weg en zet de tv uit.
Ook is het volgens de experts raadzaam om er met familie, vrienden of andere dierbaren over te praten. Het delen van angst en het erover praten zorgt ervoor dat dit gevoel sterk verminderd kan worden en vervangen kan worden door een gevoel van saamhorigheid.
Als iemand anders bang is en jij niet, dan is het ook zaak dat er goed over gesproken wordt en je het niet wegwuift, benadrukt Kearney. “Ik kan niet genoeg zeggen dat als iemand met deze angst kampt, je geduldig moet zijn met diegene. Ik kan wel tegen jou gaan zeggen dat je niet bang moet zijn, maar dat gaat niks helpen. Wees geduldig met degene die bang is en ook met jezelf als je bang bent. Doe alleen wat comfortabel voor jezelf is.”
Er bestaat niet zoiets als een terrorisme-hulplijn, maar een organisatie als MIND Korrelatie kan heel behulpzaam zijn om over je klachten te praten. Vanzelfsprekend kun je ook terecht bij je eigen huisarts of psycholoog bij angstklachten.
Je mag bang zijn voor terreur, maar houd het behapbaar
Bang zijn voor terreur is zeker niet raar. Sterker nog, “de angst die je voelt bij berichten over een terroristische aanslag is een logische en in zekere zin ‘nuttige’ reactie”, zegt terrorisme-expert Knoope. “Er is immers alle reden om een beetje voorzichtig te zijn.”
Lees ook: Stop met aannemen dat het wel goed met iemand gaat
“Angst wordt beheersbaar wanneer je het gevoel hebt iets aan de oorzaak ervan te kunnen doen. Op de fiets ben je minder bang voor ander verkeer doordat je het idee hebt dat je jouw rijgedrag onder controle hebt. Je bewust zijn van hoe je zou kunnen handelen in geval van een aanslag en een beetje opletten op vreemd gedrag van mensen in je omgeving kan daarom helpen.”
Kearney heeft vanuit de psychologie ook nog een andere tip om met je angst om te gaan. “Ons brein is gauw geneigd naar bevooroordelen, hokjesdenken of framen. Neem dus voor jezelf de tijd om af te vragen waar je bang voor bent en deel het van daaruit op in kleinere, behapbare stukjes.”
“We mogen geen gevangenen worden van angst en haat”
Hoewel je je er niet schuldig over hoeft te voelen, is angst wel hetgeen terroristen willen bereiken. Angst en woede. “Dat kan tot gevolg hebben dat je bepaalde mensen gaat mijden of vijandig gaat benaderen. De polarisatie die daaruit voortkomt is precies wat terroristen willen”, weet Knoope.
“Het is goed om te zorgen dat je niet in die val trapt. Hoe lastig dat ook kan zijn. Het kan goed zijn te praten met mensen die dezelfde gevoelens hebben of juist de mensen waarvan je denkt bang te moeten zijn. Vaak zul je merken dat er weinig te vrezen valt.” Dechesne onderstreept dit met een mooie afsluiter: “Uiteindelijk mogen we geen gevangenen worden van angst en haat. Er is ook heel veel moois op de wereld.”
De lijst van aanslagen is eindeloos
Utøya
Luik
Boston Bombing
Charlie Hebdo
Parijs, Saint-Denis, Bataclan
Brussel en Brussels Airport
Orlando
Promenade des Anglais, Nice
New York
Kerstmarkt Berlijn
Westminster Bridge, Londen
Sint-Petersburg
Stockholm
Manchester
De Ramblas, Barcelona
Las Vegas shooting
Trèbes
Luik
Amsterdam CS
Straatsburg
Christchurch
Utrecht
Sri Lanka
Hanau
De slachtpartijen van Boko Haram
Voortdurende aanslagen in het Midden-Oosten
School shootings
Samuel Paty
Nice
Wenen
We kunnen door blijven gaan. Hoe lang moet de lijst nog worden? Wanneer houdt het op?
Lees ook: 5 redenen waarom het taboe op mentale gezondheid voor mannen enorm is
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid, of ontvang al onze artikelen via WhatsApp.
Heb je geen social media of geen zin om ons te volgen? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.