Heb je een burn-out? Of heb je tijdelijk iets teveel hooi op je vork genomen, maar is er niks ernstigs aan de hand? Burn-out symptomen lijken op papier overduidelijk, maar in praktijk is de diagnose minder simpel vast te stellen. Het probleem uit zich namelijk op veel manieren. In dit artikel gaan we in op de belangrijkste kenmerken van een burn-out.
Burn-out symptomen: een samenvatting
| Lichamelijke klachten | Psychische klachten |
| Darmklachten Duizeligheid Hoofdpijn Maagpijn Slaapproblemen Vermoeidheid |
Angstgevoelens Concentratieverlies Erg prikkelbaar zijn Huilbuien Lusteloos gevoel Niet meer kunnen genieten Opgejaagd gevoel Somberheid Schuldgevoelens Veel piekeren Verminderd zelfvertrouwen |
Alles over burn-out symptomen
Het vaststellen van een burn-out is maatwerk, maar jij weet als geen ander hoe je lichaam en geest aanvoelen. “Concentratieproblemen, een vaag geheugen, onrustige nachten, moeilijk in slaap komen en bovenal een uitgeblust gevoel. Je hebt het gevoel dat er niks productief meer uit je vingers komt, ook al ga je de hele dag achter een bureau zitten.” Zo omschrijft psycholoog Lily Brown het gevoel dat komt kijken bij een burn-out. De psychologe doet al haar hele leven onderzoek naar de aanpassingsstoornis. In gesprek met Today wijdt ze uit over het gegeven dat een burn-out zowel van lichamelijke als geestelijke aard is.
1. Lichamelijke klachten
Te beginnen met het eerste: het lichamelijke aspect. Waarschijnlijk hoeven we je niet meer uit te leggen dat mentale en fysieke gezondheid hand in hand gaan, maar bij een burn-out is dit absoluut het geval. Langdurige, onbehandelde stress kan op een gegeven moment namelijk resulteren in lichamelijke klachten. “Ik behandel regelmatig mensen die in eerste instantie binnenkomen met problemen als hoofdpijn, buikkrampen of last hebben van een onregelmatige stoelgang”, verklaart psychotherapeut Amy Morin tegenover VeryWellMind. “Ook menen sommige mensen dat ze slaapproblemen hebben, en willen daardoor bijvoorbeeld dat ik slaappillen voorschrijf.”
Naast deze lichamelijke symptomen van burn-out, komen ook duizeligheid en maagpijn voor. Morin: “Meestal komt na een paar gesprekken pas de aap uit de mouw. De lichamelijke aspecten van een burn-out zijn niet heel scherp gedefinieerd, waardoor er ontzettend veel oorzaken aan ten grondslag kunnen liggen.” Psycholoog Sherrie Bourg-Carter vult dit in Psychology Today aan door te stellen dat ook kortademigheid, hartkloppingen en een afgenomen weerbaarheid voortekenen van een burn-out kunnen zijn. “Je lichaam is uitgeput, en daardoor verzwakt je immuunsysteem. Zodoende ben je veel gevoeliger voor het oppikken van een verkoudheid, of bijvoorbeeld de griep”, aldus Bourg-Carter.
2. De psychische burn-out symptomen
Maar, een burn-out kent altijd een psychische oorzaak. De aanpassingsstoornis is namelijk het gevolg van langdurige overbelasting. Deze maatstaf is subjectief. Daar waar de een op dagelijkse basis zonder problemen tientallen werknemers aanstuurt, om de minuut een telefoontje pleegt en ’s avonds ook nog mantelzorgtaken op zich neemt, raakt de ander al gestrest bij de gedachte alleen al. Het vaststellen van een burn-out is daarom makkelijker gezegd, dan gedaan.
Wel zijn er enkele veelvoorkomende psychische symptomen van een burn-out. Een belangrijke indicator is verlies van plezier in werkzaamheden. “Mensen die last hebben van een burn-out, vinden hun baan in eerste plaats frustrerend”, zegt Morin. “Ze raken cynisch ten opzichte van hun werkplek, hun collega’s of de taken die ze moeten uitvoeren. Sterker nog, ze kunnen zelfs compleet gedemotiveerd raken van een ogenschijnlijk kleine tegenslag, zoals een bureaustoel die bij aanvang van de werkdag niet op hun ideale hoogte staat.”
In het burn-out-begrip zelf schuilt een ander welbekend symptoom: een gevoel van ‘opgebrand zijn’. “Tijdens de beginfase voel je je ontzettend moe”, legt Bourg-Carter uit. “Gedurende de loop van een burn-out voel je je niet alleen fysiek uitgeput, maar ook mentaal. Het is alsof het vlammetje van binnen is gedoofd. Daar waar je vroeger met enthousiasme vooruit keek naar de (werk)dag, kun je nu geen greintje optimisme meer opbrengen.” Oftewel, wanneer je in een burn-out zit kijk je heel anders tegen je alledaagse leven aan, dan voorheen.
Ook interessant: 3 jongeren vertellen over studiestress
De vele gezichten van burn-out
Een hoop andere psychische symptomen zijn aan de aanpassingsstoornis verwant. Van concentratieverlies, niet meer kunnen genieten van dingen tot aan angstgevoelens: het kunnen allemaal uitingen zijn van een opgebrand gevoel. Ook ogenschijnlijk ongerelateerde gevoelens van minder zelfacceptatie en zelfvertrouwen kunnen dankzij een burn-out ontstaan. En die bureaustoel waar we het net over hadden? Het is niet raar dat je hierdoor compleet van slag raakt. Een burn-out kan namelijk voor willekeurige huilbuien zoeken. Je hebt immers het idee altijd op je tenen te moeten lopen, en dat is vermoeiend.
Burn-outs en depressies liggen in elkaars verlengde. Professionals studeren niet voor niets jarenlang om jou te kunnen diagnosticeren, dus we gaan geen doktertje spelen. Wel is het belangrijk om te weten dat een burn-out altijd het gevolg is van langdurige overbelasting, in tegenstelling tot een depressie. Laatstgenoemde hoeft niet per se met stress te maken te hebben. Wil je meer weten? Check dan onderstaand artikel. Hierin leggen we het verschil in detail uit.
Lees verder: Hét verschil tussen een burn-out en een depressie
De oorzaak van een burn-out
Geen een burn-out is hetzelfde, net zoals onze karakters. In hoeverre we stress ervaren is dan ook ontzettend persoonsgebonden. Zo kan de één misschien enorm veel stress ervaren van een verhuizing, terwijl de ander juist heftig reageert op bijvoorbeeld een promotie. Op eenzelfde manier heb je genoeg mensen met stressvolle banen, die alsnog geen burn-out krijgen. “Veel mensen denken dat een burn-out enkel bij een hooggewaardeerde, stressvolle baan voorkomt, maar dat is niet zo”, schrijft Morin. “Als er goed met de stress wordt omgegaan is er in principe niks aan de hand.”
Wel zijn er een aantal risicofactoren die de kans op een ‘uitbrander’ vergroten. Deze zijn wederom persoonsgebonden en hangen samen met jouw karaktertrekken. Hieronder lichten we enkele voorbeeldscenario’s uit die het risico op een burn-out vergroten.
1. Perfectionisme
Alles wat jij doet moet goed zijn. Misschien zelfs iets té goed. Je stelt enorm hoge eisen aan jezelf en kunt jezelf daar (onbewust) mee overbelasten.
2. Controle
Als je graag de controle hebt over je omgeving, neem je snel te veel hooi op je vork. Dit kan natuurlijk een enorme trigger voor een burn-out zijn.
3. Moeilijk (of geen) grenzen aan kunnen geven
“Wil je dit nog even voor me doen?”, of “zou je misschien…?”. Krijg je deze verzoeken vaak om de oren geslingerd? Mogelijk dat je hierbij je eigen grenzen vanuit een loyaliteitsgevoel richting anderen uit het oog verliest.
4. Spanningen in de omgeving
Gaat het even niet lekker thuis? Of heerst er spanning tussen jou en je collega’s? Het kan zo zijn dat je emmer hierdoor al vrij vol zit en dan kunnen die extra druppels resulteren in een burn-out.
5. Negatief zelfbeeld
Zoals je hierboven kon zien zijn schuldgevoel en een verminderd zelfvertrouwen psychische symptomen van een burn-out. Dit hangt natuurlijk samen met een negatief zelfbeeld. Als jij jezelf niet goed genoeg vind in vergelijking met de rest, of jezelf straft omdat iets niet lukt, leg je een enorme druk op jezelf.
6. Geen hulp vragen
Deze is vrij vanzelfsprekend. Als je overbelast bent en geen hulp vraagt aan anderen, blijft de last zich opstapelen. Dit resulteert uiteindelijk in een overbelast stresssysteem.
Positieve gedachtes als tegengewicht
Veel burn-out oorzaken hangen dus samen met overtuigingen en verwachtingen die je jezelf oplegt. Deze gedachten zijn over het algemeen vrij negatief. Dit kun je aanpakken door daar positieve overtuigingen en verwachtingen tegenover te zetten. Deze statements trekken de boel weer recht, en geven gas terug. Door continu bewust met gedachten bezig te zijn verklein je de kans op een burn-out.
| In plaats van: | Zeg je: |
| Ik wil het perfect doen | Ik mag fouten maken |
| Het gaat beter als ik het doe | Ik kan hier ook van leren |
| Ik wil er voor anderen zijn | Ik ben óók belangrijk |
| Ik heb geen tijd voor spanningen | Iedereen voelt zich wel eens rot |
| Het lukt me niet/ik kan het niet | Ik ben in andere dingen heel goed |
| Ik moet het zelf kunnen | Iedereen heeft weleens hulp nodig |
Voorkom een terugval
Om herhaling te voorkomen is het belangrijk om duidelijk te krijgen wat de burn-out heeft veroorzaakt. Door jezelf zo in kaart te brengen kun je een oplossing zoeken. Ben je bijvoorbeeld te perfectionistisch? Of vraag je te weinig om hulp? Noteer dit dan, en check om de zoveel tijd bij jezelf of je de situatie nog onder controle hebt, of toch naar oplossingen moet gaan zoeken. Probeer een terugval te voorkomen.
Wil je graag in gesprek met een hulpverlener buiten je huisarts om? Heb je vragen, wil je een verwijzing of advies over een burn-out? Neem dan contact op met de landelijke organisatie MIND Korrelatie. Telefonisch of via de chat bieden zij anonieme, professionele, psychische en psychosociale hulp.