Als student wordt van je verwacht dat je elke avond een feestje pakt, ’s ochtends brak in de collegezaal zit, nachten doorhaalt met huisgenoten en actief bent in verschillende commissies en verenigingen. O ja, tussendoor moet je ook nog een goed aangeschreven bijbaan voor je cv fixen en genoeg studiepunten halen om niet van school getrapt te worden. Eenzaamheid onder studenten? Nee, dat bestaat niet.
Voor veel studenten klopt dit beeld misschien. Er is echter ook een grote groep die buiten de boot valt, en helemaal niet zo lekker in zijn vel zit. Er heerst een behoorlijk taboe op, maar eenzaamheid onder studenten is een groot probleem. Uit eigen ervaring weet ik dat het niet alleen heel vervelend is, maar zelfs slecht voor je gezondheid.
Ik sprak met diverse experts over de druk van het studentenleven, de oorzaken van eenzaamheid en in een vervolgartikel ga ik in op hoe ik met mijn eigen eenzame gevoelens omga.
Eenzaamheid onder studenten volgens de experts
Wij spraken Joran Terlaat, afgestudeerd psycholoog en studentenbegeleider bij FocusOnMe. Ook hij ziet steeds vaker studenten met eenzame gevoelens aankloppen.
‘Meestal komt de eenzaamheid pas naar boven zodra we andere problemen hebben besproken’, zegt hij. ‘Studenten melden zich vaak aan omdat ze last hebben van depressieve gevoelens, niet lekker in hun vel zitten of omdat ze veel druk tijdens hun studie ervaren.’
‘Pas zodra we aan de slag gaan komt naar boven dat eenzame gevoelens ook een rol van betekenis spelen’. Joran vertelt dat eenzame gevoelens zowel de oorzaak, als het gevolg van andere problemen kunnen zijn. ‘Wanneer je heel erg druk bent met je studie, heb je automatisch minder tijd voor sociale activiteiten. Anderen kampen juist weer met eenzame gevoelens, en zoeken daardoor afleiding in andere dingen.’
Veel studenten slaan hier vervolgens in door. ‘Achter je bureau is tegenwoordig zoveel te doen. In principe hoef je je huis niet meer uit: je kunt online eten bestellen, films en series kijken en gamen’. De drempel om daadwerkelijk je huis uit te gaan, wordt echter steeds groter.
‘Mensen gaan vaak in groepjes op stap, zo ook studenten. Hoe langer je wacht met het oplossen van je eenzame gevoelens, hoe moeilijker het wordt en hoe meer intimiderend bestaande groepjes op je overkomen. Daarbij geldt ook hier: van uitstel komt afstel.’
Lees ook: We moeten het over eenzame jongeren hebben
Om hoeveel studenten gaat het?
Aangezien eenzaamheid onder studenten een taboe-onderwerp is, zijn precieze cijfers moeilijk te achterhalen. Uit een onderzoek van het CBS uit 2017 blijkt dat 2,2 procent van de jongeren (18 tot en met 25 jaar) “in sterke mate eenzaam” is. Dit percentage is onveranderd gebleven ten opzichte van 2016.
Daarbij zegt maar liefst 75 procent van de studenten die niet-tevreden is met zijn of haar sociale leven zich “soms eenzaam” te voelen. Alhoewel statistieken natuurlijk niet heilig zijn, scheppen ze wel een beeld van de grootte van het probleem. 2,2 procent van de jongvolwassenen staat namelijk gelijk aan ruim 34,000 mensen. Met deze groep kun je twee keer de Ziggo Dome vullen, of een middelgrote stad.
Specifiek onderzoek naar eenzaamheid onder studenten is voor zover wij weten nog niet gedaan. Waarschijnlijk gaat ook niet zo snel gebeuren, omdat er nog een groot taboe op het onderwerp rust. ‘Studenten lopen niet graag met hun eenzame gevoelens te koop’, zegt Joran.
Uit een recente enquête van de Radboud Universiteit blijkt wel dat twintig procent van de studenten zich “weleens” eenzaam voelt. Zij missen mensen om zich heen, en ervaren veel druk tijdens hun studie.
In het verslag zegt zegt Ton Boekhorst, studentenpsycholoog bij de Rijksuniversiteit Groningen, dat ongeveer de helft van al zijn cliënten met eenzame gevoelens kampt. Ton geeft, net als Joran, aan dat studenten zich in eerste instantie met andere klachten aanmelden, zoals studieproblemen en depressieve gedachten.
Oorzaak eenzaamheid onder studenten
Joran ziet één duidelijke groep studenten die risico loopt om eenzaam te worden: mensen die ook op de middelbare school al moeite hadden met vrienden maken. ‘Eenzaamheid onder studenten geeft eigenlijk aan dat al jaren daarvoor actie had moeten worden ondernomen.’
‘Wanneer je van nature niet assertief bent, niet op je gemak in een nieuwe stad en het moeilijk vindt om contact te onderhouden, loop je meer risico om eenzame gevoelens te krijgen.’ Ook wanneer je op de middelbare school geen moeite had met het maken van vrienden, kan het misgaan.
‘Sommige studenten vinden het moeilijk om aansluiting met leeftijdsgenoten te vinden. Wanneer studiegenoten bijvoorbeeld de kroeg induiken na een college, terwijl jij daar geen zin in hebt, kan het voorkomen dat je uiteindelijk uit de groep gezet wordt’, geeft Joran aan.
‘Ook kom je er misschien wel achter dat de studie niks voor jou is, en je niet klikt met studiegenoten die bijvoorbeeld wel helemaal opgaan in het studentenleven. Tot slot krijg ik studenten over de vloer die zich niet aangetrokken voelen tot het verenigingsleven, en daarom moeilijk contact kunnen maken.’
Hoe ziet eenzaamheid onder studenten eruit?
Joran: ‘Mensen van achttien, negentien jaar maken vaak een grote overgang mee wanneer ze gaan studeren. Ze moeten verhuizen, een nieuwe vriendenkring opbouwen, kijken of de studie bevalt en of ze het niveau aankunnen, nemen meer afstand van hun ouders en “echt” volwassen worden. Er gebeurt gewoon heel veel in korte tijd’.
Ben Riksen, studentenpsycholoog bij de Universiteit van Wageningen is het met Joran eens. ‘Het gaat eigenlijk verbazingwekkend vaak goed’, zegt hij. ‘Je kunt je als student al snel verloren voelen in een grote stad, waar alles nieuw is. Je krijgt ineens meer verantwoordelijkheden, relaties worden serieuzer, vrienden van de middelbare school gaan vaak een andere kant op en dan is er ook de sociale overgang naar vreemd terrein. Wie dit alles op een rijtje zet kan niet anders zeggen dan dat het nog verbazingwekkend vaak goed gaat.’
In tegenstelling tot het clichébeeld zijn mensen met eenzame gevoelens feitelijk gezien niet per se eenzaam. Het gaat erom dat ze zich niet verbonden voelen met anderen. ‘Hun relaties zijn niet op het gewenste niveau. Studenten met eenzame gevoelens willen daarom niet per se meer contact met anderen, maar bijvoorbeeld meer diepgaande vriendschap.’
Er zijn helaas geen cijfers beschikbaar over het verschil tussen thuis- en uitwonende studenten. Wel blijkt uit de CBS Jeugdmonitor van 2017 dat jongeren die op zichzelf wonen over het algemeen minder gelukkig zijn dan jongeren die bij beide ouders wonen. Jongeren die bij hun ouder, moeder of verzorger wonen waren ongeveer net zo gelukkig als op zichzelf wonenden.
De rol van social media
Zowel Joran als Ben hebben hierbij hun twijfels over social media. ‘Op social media wordt een ideaalbeeld geschetst waar niemand aan kan voldoen’, zegt Joran. ‘Eenzame jongeren zien bijvoorbeeld foto’s van mensen die het naar hun zin hebben, omringd met vrienden en een drankje in de hand. Je wordt zo geconfronteerd met een gezelligheid die je zelf niet kent.’
‘Mensen die al niet lekker in hun vel zitten worden zo nogmaals met de neus op de feiten gedrukt’. Dit terwijl Facebook, en sociale media in het algemeen, altijd maar een deel van het verhaal toont. ‘Niemand plaatst een bericht op Facebook over zijn of haar eenzame gevoelens, waardoor je al snel het idee krijgt dat jij de enige bent.’
‘Het probleem is dat hoe meer tijd je op Facebook doorbrengt, hoe meer je bevestigd wordt in het idee dat de rest het wél naar zijn zin heeft, en jij niet. Je komt zo in een negatieve spiraal terecht’.
Hoe los je het op?
Goed, we weten nu dat eenzaamheid onder studenten een probleem is, en de oorzaken zijn duidelijk. De belangrijkste vraag is daarom: hoe los je het op?
Zowel Joran als Ben geven als advies om eerst even goed de feiten op een rij te zetten, voordat je begint met oplossingen bedenken. Joran: ‘Wat versta je precies onder eenzaam zijn? Wanneer ben je niet meer eenzaam? Is dat als je elke dag aangenaam contact hebt met iemand, eens in de twee dagen, of iets anders?’
‘En ga daarbij na wat jij belangrijk vindt in het leven: hoe ziet vriendschap eruit?’ Het is vanaf daar het makkelijkst om kleine stappen te nemen, het liefst met mensen die je al kent. ‘Vraag bijvoorbeeld aan een projectgroepje of ze zin hebben om eens wat te gaan drinken in de stad.’
Ook is het goed om via een hobby of passie contact met anderen te zoeken. ‘Wanneer je veel sport is het bijvoorbeeld leuk om bij een club lid te worden. In grote studentensteden zijn vaak meerdere verenigingen, die allemaal gericht zijn op een ander interesse. Zo kunnen ook mensen die niks hebben met het nachtleven, maar bijvoorbeeld wel met kunst & cultuur, ook aan hun trekken komen.’