Michel sprak twee jonge zelfmoord nabestaanden over hoe zij omgaan met het verlies van hun geliefde. Ook vertellen zij hoe je als buitenstaander kunt helpen, en wat je vooral ook niet moet doen.
Zelfmoord nabestaanden vertellen hun verhaal
Zelfmoord komt steeds vaker voor. In 2016 namen bijna 1900 mensen het lot in eigen handen. Iedere dag kiezen vijf mensen ervoor om hun lijdensweg te beëindigen, en niet verder te willen leven.
Ook jongeren plegen steeds vaker zelfmoord. Sterker nog, een kwart van alle sterfgevallen in de leeftijdscategorie tot 40 jaar komt door zelfdoding. Een groep die hierbij vaak niet aan het woord komt, zijn de nabestaanden. Dit is precies waar de schoen wringt.
Uit onderzoek van de Universiteit van Harvard blijkt namelijk dat ‘overlevenden’ meer ondersteuning nodig hebben tijdens het rouwproces om een zelfmoord, dan wanneer een geliefde op een natuurlijke manier om het leven is gekomen. Het is daarom des te wrang dat deze groep vaak niet gehoord wordt.
De rouw die hoort bij het ervaren van zelfmoord in de nabije omgeving is heel complex en traumatisch, vooral omdat het vaak zo plotseling gebeurt. Zelfmoord nabestaanden blijven daardoor vaak met vragen zitten over het hoe en waarom. Ook kan men zich gaan afvragen wat zij hadden kunnen doen om het te voorkomen. Alhoewel iedereen weet dat je simpelweg niet altijd invloed hebt op bepaalde zaken, kan het verwerken de nodige problemen opleveren.
Bovendien voelen nabestaanden zich al snel bezwaard om over hun situatie te praten: ze ervaren een bepaald stigma. Waar ze ook gaan, ze zullen altijd bekend staan als de ‘broer’ of ‘zus van’. Het gevaar voor isolatie ligt daarmee al snel op de loer.
Wij hebben twee jonge nabestaanden geïnterviewd over hun situatie, wat hen heeft geholpen en hoe je als omgeving moet omgaan met zelfmoord nabestaanden.
Isa *, 28
Isa haar oudere broer Lars pleegde zelfmoord toen zij 18 was. Lars was 32 jaar toen hij stierf en heeft een andere moeder dan Isa.
Michel: Hoi Isa. Waarom wil je jouw verhaal vertellen?
Isa: Toen mijn broer zelfmoord pleegde was ik nog heel jong en wist ik niet om te gaan met de situatie. Pas sinds een paar jaar kan ik er met een heldere blik naar kijken en zie ik in hoe jong ik destijds was. Niet alleen qua leeftijd, maar ook qua gedrag. Ik praat graag over mijn broer zijn zelfmoord, hoe gek dat ook klinkt, omdat het is gebeurd.
Heb je er altijd zo open over gepraat?
Niet direct. Toen het net was gebeurd vond ik het vooral allemaal heel vaag. Ik bevatte de situatie nog niet. Net nadat ik het nieuws hoorde voelde ik daarom vrij weinig. Volgens mij had ik het nog niet door op dat moment. Het nieuws kwam bij mij pas echt binnen toen hij ineens niet meer in mijn leven aanwezig was.
Wanneer had je dit moment?
Tijdens een spelletjesavond. Lars is mijn halfbroer en eens per maand gingen we op een vrijdagavond gezamenlijk bij onze vader en zijn nieuwe vrouw eten. Vaak speelden we daarna nog een spelletje of iets dergelijks: gewoon tijd als gezin doorbrengen. De eerste keer dat ik weer naar mijn vader ging, aan tafel plaatsnam en zijn lege stoel zag staan, brak ik. Ik realiseerde toen pas dat ik hem nooit meer zou zien.
Hoe was het vóór dit moment?
Net na zijn dood heb ik wel gehuild en zo, maar niet per se uit verdriet. Je huilt omdat er heel veel in je hoofd omgaat en omdat iedereen om je heen continu verdrietig is. Daardoor huil je mee, ook al voel je wellicht geen intens verdriet. Zoals ik al zei realiseer je nog niet wat er op zo’n moment aan de hand is. Althans, ik niet.
Hoe was jullie band?
Prima. Er is een groot leeftijdsverschil tussen ons waardoor hij de typische oudere broer rol op zich nam. Hij had alles al een keer meegemaakt en daarom vroeg ik hem soms om advies. We zijn echter nooit heel hecht geweest omdat hij altijd met andere dingen bezig was. In de tijd dat ik net begon met uitgaan kocht hij zijn eerste huis, om maar een voorbeeld te noemen.
Hoe ben je omgegaan met zijn dood?
Ik heb veel gepraat met vrienden, mijn vader en zijn vriendin. We hebben het veel gehad over zijn leven en problemen. Ook zijn er natuurlijk veel herinneringen opgehaald. We waren allemaal op de hoogte van zijn problemen, maar wisten niet dat het zo erg was.
Kun je daar wat meer over vertellen?
Lars was altijd een enorme piekeraar. Hij kwam op mensen altijd heel zelfverzekerd over omdat hij elke situatie tot in de puntjes uitdacht. Hij ging nooit ergens onvoorbereid heen omdat hij dan het gevoel had stuurloos te zijn.
Stuurloos?
Hij werd onzeker van situaties die hij niet onder controle had. Als hij bijvoorbeeld op vakantie ging plande hij alles van tevoren uit: hoe hij ging rijden, welke alternatieve routes er zijn, of er genoeg geld op de pas stond enzovoorts. Zonder al teveel in detail te treden raakte hij op een gegeven moment de grip op het leven kwijt, wat hij mentaal niet kon hebben.
Zelf heb ik nog nooit een zelfmoord van iemand die zo dichtbij mij staat meegemaakt. Wanneer dit toch gebeurt, hoe moet ik daar dan mee omgaan?
Dat is heel lastig om te zeggen. Ik denk dat het aan de persoon ligt. Ik ben zelf altijd opgegroeid met de gedachte dat je over alles moet praten. Dat is dus ook wat ik heb gedaan. Ik heb veel gepraat met vriendinnen. Destijds waren we jong en wist eigenlijk niemand hoe met de situatie om te gaan. Ik vind daarom ook niet dat er echt advies bestaat voor het omgaan met zulke situaties. Wel zijn er een paar dingen die gewoon ongepast zijn.
Dat klinkt alsof je daar ervaring mee hebt.
Ja. Sommige mensen stellen vragen als ‘Hoe is het gebeurd?’. Ook vind ik het nogal privé om te vragen of hij een afscheidsbrief heeft achtergelaten.
Ik heb gelezen in een boek dat mensen geshockt en verontwaardigd reageren op het nieuws dat iemand zelfmoord heeft gepleegd. Daardoor is de eerste reactie soms nogal banaal, ook al hebben ze wel goede intenties. Heb je daar ervaring mee?
Ja. Een vriend van de familie, die zeker niet de domste is, stuurde bijvoorbeeld een sms naar mijn vader met de vraag wie hem had gevonden. Toen mijn vader reageerde dat hij het daar liever niet over wilde hebben, reageerde hij met “sorry, ik weet de etiquette niet”. Blijkbaar weet ook iemand die zo slim is niet wat te doen. Ik vind het aan de andere kant wel heel lastig om mensen te veroordelen, aangezien ik niet weet hoe ik zelf gereageerd zou hebben.
Dankjewel voor het openhartige verhaal!
Lees ook: De ultieme gids voor het omgaan met je depressie
Cheyenne, 23
Cheyenne verloor haar zusje Kaylee toen ze 20 was. Kaylee was 16 jaar oud toen ze stierf.
Michel: Hoi Cheyenne, dankjewel voor het meedoen met dit interview. Waarom wil je dit verhaal graag vertellen?
Cheyenne: Nadat je zusje zelfmoord heeft gepleegd, ga je door een hel. Iedereen die in die situatie zit kan hulp gebruiken. Het helpt om erover te praten, dus door dit interview te doen verwerk ik mijn eigen gevoelens ook beter. Daarnaast vind ik het zelf fijn om met anderen die hetzelfde hebben meegemaakt te praten. Ik hoop dat ik dus iemand kan helpen met mijn verhaal.
Het is inmiddels ruim tweeënhalf jaar geleden dat Kaylee stierf. Hoe gaat het met je?
Het gaat steeds beter. Ik pik de draad weer op en ben sinds vorig jaar weer gestart met school. De eerste maanden nadat alles gebeurde waren met name heel zwaar.
Hoe was deze tijd?
Heel zwaar. Je denkt letterlijk er letterlijk de hele dag aan. Wat je ook aan het doen bent, aan de achterkant speelt het altijd mee. Ik kon slecht slapen, genoot eigenlijk nergens meer van en was heel verdrietig. Ook werd ik soms heel boos omdat ik niet met mijn emoties kon omgaan.
Wat deed je in dit soort situaties?
Ik begon agressief te worden en ging met deuren smijten, of met dingen die ik toevallig in m’n handen had, zoals kopjes. Ook had ik regelmatig black-outs. Wanneer iemand aan het eind van de dag vroeg wat ik had gedaan, wist ik het niet meer.
Volgens een gerenommeerd boek van Brook Noel en Pamela Blair is dit normaal gedrag kort na het overlijden van een geliefde. Zij baseren hun uitspraken op interviews met zelfmoord nabestaanden. Hoe ben jij zelf omgegaan met het overlijden van Kaylee?
De eerste paar maanden ben ik eigenlijk continu met mijn twee jongere broertjes en ouders samen geweest. De eerste weken na het hele voorval bestond uit het regelen van allemaal dingen. We moesten onder meer de begrafenis organiseren en bedenken hoe Kaylee het gewild zou hebben. Toen dit allemaal voorbij was kwam er meer rust in het gezin, wat ik juist vervelend vond.
Waarom vond je dit vervelend?
Wanneer je dingen echt ‘moet’ regelen (Cheyenne gebruikt aanhalingstekens – redactie) heb je iets aan je hoofd. Een begrafenis regelen is iets wat echt noodzakelijk is. Wanneer dit afgelopen is en je weer met je normale leven moet beginnen, zie je nergens de noodzaak van in.
Ik kreeg zonder gedoe vrij van school en werk, waardoor ik veel tijd overhad. Aangezien ik weinig omhanden had, begon ik veel na te denken. In de rust die ontstond begon het in mijn hoofd juist te malen.
Heb je dit onder controle gekregen? En, zo ja, hoe?
Ik ben uiteindelijk in therapie gegaan en heb veel praatgroepen bezocht. Ik heb ook een dagboek bijgehouden waarin ik schreef waar ik die dag aan had gedacht. Daarnaast kneep ik telkens in m’n pols wanneer ik aan Kaylee dacht. Dit doe ik nog steeds. Op de een of andere manier vind ik het fijn om fysiek iets te voelen wanneer ik aan haar denk.
Hoe ging je vriendengroep met het ‘nieuws’ om?
Wel goed. Zij wisten ook niet wat ze moesten doen, natuurlijk. Net nadat zij het hoorden kwamen ze naar m’n huis toe. We hebben toen gehuild in mijn kamer. Het was natuurlijk allemaal heel raar en onrealistisch. Enkel het feit dat ze direct naar me toe kwamen vond ik al heel fijn. Ook na die tijd hebben ze me continu gesteund: daar ben ik echt heel blij mee.
Hoe deden zij dit?
Eigenlijk niet zoveel. Ze zeiden gewoon dat ik moest aangeven wanneer ik wilde praten. Ook vroegen ze hoe het mijn ouders en broertjes ging.
Volgens het boek van Noel en Blaire moet je nabestaanden in de eerste twee weken na het overlijden van een geliefde behandelen alsof ze op intensive care liggen. Je moet vragen of je eten kunt maken, hoe je hebt geslapen en dat basale dingen. Deed jouw omgeving dit?
Ja, best wel. Onze familie zorgde sowieso de eerste paar weken voor eten en het doen van de was bijvoorbeeld. Mijn vriendinnen vroegen sowieso altijd of ze langs mochten komen. Alhoewel we (het gezin – redactie) niet altijd van de hulp gebruik maakten, waardeerden we het aanbod wel.
Veel mensen weten niet hoe ze moeten omgaan met zelfmoord nabestaanden, waardoor ze soms apart reageren. Heb jij hier zelf ervaring mee?
Ik heb niet gehad dat mensen bot reageerden. Wel kwam het voor dat ze simpelweg niet wisten hoe met de situatie om te gaan. Daardoor wordt een gesprek al snel ongemakkelijk, al wen je daar ook wel aan. Wel krijg je soms de vraag of je ‘het’ had zien aankomen.
Vind je dat een vervelende vraag?
Ik vind hem niet zo zeer vervelend, eerder logisch. In het begin vond ik dit soort vragen wel vervelend. Mensen zijn nieuwsgierig en willen dingen weten. Daar is weinig mis mee. Ik praat alleen liever over hoe Kaylee was als persoon, dan over hoe ze overleed.
Hoe doe je dit? Haal je bijvoorbeeld herinneringen op?
Ja, ik vind het heel leuk om foto’s te kijken bijvoorbeeld. Kaylee is mijn kleine zusje en een echte puber. Ik heb bijvoorbeeld een foto van haar terwijl ze van mij op de foto moest met een ‘levend’ standbeeld in de stad.
Je ziet aan haar gezichtsuitdrukking gewoon dat ze het echt niet leuk vindt, wat ik dan weer grappig vind. Ook vind ik het leuk om met vriendinnen van Kaylee te praten. Zij vertellen dan wat voor persoon zij bij hen was. Je hoort dan van anderen hoe Kaylee met hen omging. Ook hoor je wat voor invloed ze op hen had. Ik vind dat echt heel leuk om te horen.
Als omgeving kun je dus beter over de goede herinneringen praten, dan over de daad zelf. Heb je nog andere tips?
Even denken. Ik vond het zelf lastig wanneer mensen doen alsof er niets aan de hand is. Dit was bijvoorbeeld het geval op school. Al mijn klasgenoten wisten van de situatie, maar niemand wilde het erover hebben. Door de rare sfeer voelde ik mij niet meer op mijn gemak, en ben uiteindelijk tijdelijk gestopt met school. Niet alleen door dat trouwens, maar het speelde wel mee.
Je gaf aan dat je vragen van anderen niet per se vervelend vond, maar eerder een blijk van interesse. Dit terwijl een andere geïnterviewde privévragen ongepast vindt. Hoe kijk jij hier tegenaan?
Het ligt er een beetje aan wie het vraagt, maar over het algemeen snap ik de vragen wel. Ik zie het eerder als een teken van interesse, dan dat het puur nieuwsgierigheid is. Heel veel mensen maken dit gelukkig nooit mee, en weten dus niet goed hoe zoiets gaat.
Rondom zelfmoord heerst een taboe dus mensen zijn benieuwd. Ik snap het wel.
Ik vergelijk het een beetje met bijvoorbeeld een soldaat. Volgens mij krijgen zij heel vaak de vraag of ze weleens op iemand geschoten hebben, of vermoord. Rondom zelfmoord heerst een taboe dus mensen zijn benieuwd. Ik snap het wel.
Bedankt voor je verhaal, Cheyenne!
*De namen van Isa en Lars zijn op verzoek gefingeerd. De echte namen zijn bekend bij de redactie. Uit privacyoverwegingen wilden Isa en Cheyenne niet voor de camera verschijnen.
Denk jij aan zelfmoord? Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl.
- ADHD & ADD
- Angststoornis
- Anorexia
- ASS
- BED
- Boekrecensies
- Borderline
- Boulimia
- Burn-out
- Column
- Dagelijks leven
- Depressie
- DIS
- Dood & Rouw
- Drang & Dwang
- Drangstoornis
- Dwangstoornis
- Eenzaamheid
- Eetstoornis
- Geen categorie
- Herstel
- Interviews
- Koopgids
- Kopzorgen
- Lichaam & Geest
- Liefde & relaties
- Maatschappij
- Medicatie
- Mijn Rouwe Reis
- Naasten
- Narcisme
- Perfectionisme
- Persoonlijkheidsstoornis
- Pesten
- Piekeren
- Psychologie
- PTSS
- Schizofrenie
- Seks
- Social media
- Stempels
- Stress
- Studentenleven
- Therapie en zorg
- Trauma
- Vriendschap
- Zelfbeschadiging
- Zelfmoord