‘Heel lekker voor mijn OCD dit!’ Hoe vaak ik het al niet heb gehoord en ook gezegd als ik iets zag wat er heel erg bevredigend uitzag. Denk aan dingen die perfect in elkaar overlopen of waarvan de kleuren netjes gesorteerd zijn. Maar klopt dit stereotype OCD ook? Is OCD echt alleen maar ‘lekker gaan op perfectie’ of is het meer? Ik ging in gesprek met Niek, die OCD heeft, en kwam achter de harde waarheid.
Niek is 35 jaar oud en komt uit het Limburgse Roermond. Dus niet uit Brabant, waar ik eerst op had gegokt aan zijn accent te horen. ‘Dat is altijd een gevoelig puntje’, lacht hij. We spreken elkaar online, want Niek woont inmiddels niet meer in Limburg. Twee jaar geleden is hij gaan fietsen voor het goede doel; het bouwen van een huis in Cambodja en het steunen van een lokale school met buurthuis en bibliotheek. Na een lange stop in Nieuw-Zeeland van veertien maanden kwam hij in het paradijs terecht, Bali, waar zijn zus woont.
Wat is OCD?
Maar ook in het paradijs kun je lijden aan psychische problemen, beaamt Niek. Hij lijdt aan OCD, obsessieve compulsieve stoornis of obsessive-compulsive disorder. Deze dwangstoornis zorgt ervoor dat degenen die het hebben te maken hebben met dwangmatige gedachten en/of handelingen. Naar schatting hebben zo’n 200.000 tot 500.000 Nederlanders last van OCD.
Deze stoornis kan echter in vele vormen, gradaties en manieren tot uiting komen. Dat wil ik ook zeker benadrukken. Het verhaal van Niek zal voor veel mensen met OCD deels herkenbaar zijn, maar de stoornis uit zich bij iedereen weer net iets anders. ‘Iedereen met OCD heeft zijn eigen maniertjes en handelingen’, zegt Niek.
Niek kwam er pas op zijn 33e achter dat hij OCD heeft, maar als hij terugblikt heeft hij al vanaf zijn kindertijd symptomen van OCD. ‘Wat ik me daarvan herinner is dat ik een hele tijd tics heb gehad. Dat was vooral toen ik een jaar of zeven, acht was. Ik was bijvoorbeeld met mijn voet of vinger even getallen aan het tikken. Dat deed ik tot mijn zus het afleerde, toen heb ik tot aan mijn middelbare schooltijd geen klachten ervaren van mijn OCD.’
Agressieve dwanggedachten
In het tweede jaar van de middelbare school kwamen de klachten echter terug, heftiger en serieuzer. ‘Toen ik 14 was kreeg ik een dwangmatige, schreeuwende, agressieve stem in mijn hoofd. Als die stem kwam, leek het alsof het donkere, negatieve, dwangmatige dingen in mijn hoofd zei en het voelde alsof het eruit moest.’
‘Ik heb er toen voor gekozen om het voor mezelf te houden. Ik heb het nooit met iemand besproken en door het te laten gebeuren en ertegen te vechten, ging het vanzelf wel voorbij. Ik heb het nooit kunnen plaatsen, maar het waren voor mij de eerste signalen die heftiger waren dan tikken. Het voelde als vechten tegen iets dat in mijn hoofd zat wat er niet mocht zijn.’
Lees ook: 5 redenen waarom het taboe op mentale gezondheid voor mannen enorm is
Ondanks alles kwam Niek er pas anderhalf jaar geleden achter dat hij OCD had door research te doen. ‘Ik durfde het niet eerder aan om ernaar te zoeken omdat het voor mij zo eng en onbekend was en er veel schaamte, verdriet en pijn achter zat. Ik heb er op mijn veertiende voor gekozen om het weg te stoppen, zelfs bij therapeuten, en dat heb ik bijna twintig jaar volgehouden totdat ik het niet meer kon wegstoppen.’
HOCD
Het durven zoeken naar de, zo bleek, OCD had vooral te maken met dat Niek homoseksuele dwanggedachten kreeg, HOCD, homosexual obsessive-compulsive disorder. De dingen die de agressieve stem zei, mochten wettelijk gezien niet als Niek ze zou uitvoeren. Met de HOCD had hij voor het eerst iets wat wél ‘mocht’. Al zijn homoseksueel geörienteerde dwanggedachten wel heel moeilijk uit te leggen.
‘Mijn ouders en broer en zus waren de eerste die ik vertelde over mijn homoseksuele OCD-gedachten’, vertelt Niek. ‘En vanuit alle liefde kreeg ik van hen terug: het maakt niet uit als je homo bent. Maar dat was precies wat ik niet wilde horen, want het gaat er niet om of ik het wel of niet ben, het gaat om de gedachte.’
Dat zit namelijk best ingewikkeld in elkaar. ‘Je twijfelt niet over je geaardheid, je weet dat je op vrouwen valt, maar je dwanggedachte vertelt je dat je op hetzelfde geslacht valt. Bijvoorbeeld: ik loop over straat, ik zie een man en ik denk: ‘wat heeft-ie gespierde armen.’ Dat is een hele normale gedachte die een heteroman over een andere man kan hebben. Maar de dwanggedachte zegt: ‘Hee, je vindt die man aantrekkelijk, zou je niet op mannen vallen?’’
‘Ik moest mijn vriendin steken met een mes’
Naast de seksuele oriëntatie-OCD blijft Niek het meest last hebben van de agressieve dwanggedachten. En die kunnen heel erg heftig zijn. ‘Ik heb de dwanggedachten gehad om iemand met een mes te steken of kokend water in iemands gezicht te gooien.’
De triggers zijn Niek inmiddels duidelijk. Deze gedachten komen met name in sociale situaties voor. ‘Negen van de tien keer ben ik langdurig over mijn grenzen gegaan en loop ik tegen stress aan. Dan moet ik mezelf uit de situatie halen, naar een rustige plek gaan en weer opladen.’
Maar de agressieve dwanggedachten hebben Nieks leven flink beïnvloed en hem zelfs een keer een relatie gekost. ‘Ik heb een lange relatie gehad, die onder meer door het niet kunnen praten over mijn OCD is uitgegaan, en in het laatste halfjaar van die relatie had ik elke dag de dwanggedachte om mijn toenmalige vriendin te steken met een mes. Dat is supereng. Moet je je voorstellen dat je uit je werk thuiskomt, je staat voor de voordeur en de stem in je hoofd zegt dat je je vriendin moet steken. Je denkt: ‘nee, dit wil ik niet, rot op!’ Je doet de deur open en speelt maar weer je personage.’
Zijn vriendin heeft het nooit geweten, net als de meeste anderen, dankzij het masker dat Niek opzette. ‘Je bent eigenlijk de hele dag aan het toneelspelen. Ik had het mezelf zoveel makkelijker kunnen maken door op dertienjarige leeftijd tegen mijn ouders te zeggen dat ik een schreeuwende stem in mijn hoofd heb, of angst of dwang. Dan had ik professionele hulp kunnen krijgen, het tegen mijn partner kunnen vertellen.’
Leren omgaan met OCD
Inmiddels praat Niek wel volop over OCD en dat heeft hem flink geholpen in zijn herstel. ‘Ik ben met OCD leren omgaan door erover te praten. Dat is echt een must, want je redt het gewoon niet alleen. Omdat het zo’n gevecht wordt en er zoveel schaamte onder zit.’
Ondanks de schaamte en het er toch over praten is Niek nog nooit afgewezen vanwege zijn OCD. ‘Daarom sta ik er ook nog steeds versteld van dat ik er zolang mee heb rondgelopen. Niemand zou de deur dichtgooien of weglopen. Het is oké. En als je er niet over praat, wordt het er niet makkelijker op.’
Uiteindelijk lukt het Niek steeds beter om zijn aandoening te leren accepteren, een belangrijke stap, maar wel een lang proces. ‘Dat duurt geen maand en je weet niet wanneer je er bent. Maar het heeft mijn leven positief veranderd. Dat bereik je vooral door therapie en door er zelf heel hard mee aan de slag te gaan.’
Acceptatie helpt volgens Niek enorm bij het afnemen van de klachten. ‘Ertegen vechten is juist voer van de dwanggedachte. Het medicijn tegen de gedachte is om het er te laten zijn en het te accepteren, maar wat je doet als je daar nog niet bent is vechten. Dus knalt die gedachte er nog eens harder in.’
Tegen de gedachte zelf helpt ook het vinden van afleiding, een teveel aan prikkels of stress vermijden en jezelf uit de situatie halen als je merkt dat je last krijgt van dwanggedachten. Het sleutelwoord daarin is balans vinden. ‘Als je geen balans vindt loopt de emmer over en dat zorgt voor meer OCD-gedachten.’
Balans betekent volgens Niek het vinden van een dagelijkse structuur, maar ook het anders indelen van je sociale leven. ‘Nu ik toegegeven heb aan de OCD, zoek ik wel de rust op en vraag ik me af hoe ik twintig jaar in zo’n drukte heb geleefd, wat ik eigenlijk helemaal niet aankan.’
‘OCD is veel complexer dan M&M’s op kleur sorteren’
Inmiddels gaat het steeds beter met Niek en werkt hij aan zijn project in Cambodja. De OCD is nog aanwezig en zal hoogstwaarschijnlijk altijd blijven, maar is voor de Limburger inmiddels leefbaar. Wel blijft een leven met OCD een leven met vallen en opstaan. Ook zet Niek zich in voor het bespreekbaar maken van OCD. Hij praat erover, plaatst posts op Instagram en is bezig aan een boek.
Lees ook: Dermatillomanie: wondjes krabben omdat het lekker voelt
‘OCD is veel meer dan die M&M’s op kleur sorteren. Het is veel complexer. Ik hoop dat door het bespreekbaar te maken, mensen weten dat het oké is. De gedachten kloppen niet, je bent geen slecht mens. Hoe opener we er over zijn, hoe beter we ermee kunnen omgaan’, aldus Niek.
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid of ontvang updates via Whatsapp. Heb je geen social media? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.