Mijn depressie was in de ochtend altijd het zwaarst. Het is vroeg, buiten is het donker, je hebt een slechte nacht achter de rug en totaal geen zin in de dag die komen gaat. Uit bed stappen voelt als een gigantische taak. De eerste keer dat ik ging googelen naar “ochtenddepressie” verwachtte ik weinig resultaten, maar het tegendeel bleek waar. Dit is waar ochtenddepressie vandaan komt en welke manieren van behandeling er zijn. Ook leg ik uit hoe ik uiteindelijk met ochtenddepressie heb leren omgaan.
Alles over ochtenddepressie
Het nare aan depressie, en heel veel andere mentale ziektes, is dat er geen ontsnappen aan is. Het probleem zit immers in je hoofd, en die draag je de hele dag ‘mee’. Bovendien is het lastig om precies aan te stippen wat er nou precies zo vervelend aan is, en op welke momenten. Hoe breng je immers onder woorden hoe je je voelt? Als iemand vertelt over diegene zijn of haar gemoedstoestand maak je altijd de vergelijking met een eerder moment. Je zegt bijvoorbeeld dat je je vandaag goed voelt, omdat je gisteren buikpijn had. Het probleem met depressie is volgens mij dat deze schaal totaal verward is.
Dit zorgt ervoor dat je emoties en gedachten de hele dag op en neer gaan, zonder dat je een norm hebt om deze aan te spiegelen. De vraag “hoe voel je je?” wordt zo ineens een stuk lastiger te beantwoorden. Ik heb jarenlang een chronische depressie gehad en vond vooral in de ochtend alles kut. Ik stoorde me aan de mensen buiten, mijn slechte nachtrust, vond dat ik niks waard was en zag gigantisch op tegen de dag die komen ging. Naarmate de dag vorderde en ik wat activiteiten ging ondernemen fleurde ik op. Totdat hetzelfde riedeltje de volgende ochtend weer van vooraf aan begon.
En ik ben niet de enige die last heeft van ochtenddepressie. Meer mensen hebben er last van, en ook de wetenschap heeft het fenomeen opgepikt. Het hele verhaal is nogal technisch, maar misschien is een verstoorde hormoonbalans de boosdoener. Geen zorgen, ik houd het makkelijk.
De wetenschap
Maak kennis met cortisol. Cortisol is een stresshormoon en heeft grote invloed op de beleving van angstgevoelens. Iedereen maakt dit hormoon aan, simpelweg omdat het nodig is. Net als adrenaline zorgt cortisol er namelijk voor dat je kunt reageren op stress in mogelijk bedreigende situaties. Door je gestegen bloedsuikerspiegel krijg je bijvoorbeeld meer energie om alert te zijn of een sprintje te trekken. Dit is handig wanneer je moet presteren, vechten of vluchten. Je bent extra scherp en draagt een bepaalde spanning met je mee. Ook maakt je lichaam in de ochtend cortisol aan, zodat je zin hebt in de dag.
Maar, zo simpel werkt het misschien niet bij mensen met een ochtenddepressie. Steeds meer onderzoeken concluderen namelijk dat mensen met deze klachten last hebben van een verstoorde cortisol-aanmaak. Het lichaam weet hierdoor niet wanneer het moet beginnen met de productie van dit hormoon, en wanneer het moet stoppen. De Amerikaanse psychiater Timothy J. Legg onderzocht ruim 1000 mensen die kampen met wisselende vormen van depressie, waaronder de vermoedelijke ochtenddepressie. De eerste conclusies van zijn onderzoek maken duidelijk dat deze mensen in de ochtend te weinig cortisol aanmaken, met een lage suikerspiegel als gevolg. Mogelijk verklaart dit het lusteloze gevoel; je lichaam heeft simpelweg te weinig energie om de dag te beginnen.
Lees ook: Wij spraken mensen over wat ze doen tegen hun winterdepressie
De niet-wetenschappelijke kant van ochtenddepressie
Voor zover het wetenschappelijke verhaal. De afgelopen jaren heb ik tientallen interviews en gesprekken gevoerd met mensen die (op enig moment) kampen met depressies. Hieruit durf ik te stellen dat er nog een verklaring voor het bestaan van ochtenddepressie is. In de ochtend word je namelijk geconfronteerd met de realiteit. Net nadat je uren onder de veilige dekens hebt doorgebracht komt het ‘echte’ leven weer om de hoek kijken.
Je moet naar school, of naar werk. Je moet eten maken voor jezelf, of voor anderen. Je moet kinderen verzorgen. Je moet de bus pakken. Je moet sporten. Je moet rekeningen betalen. Je moet er toonbaar uitzien. Je moet interesse in mensen tonen. Je moet doen alsof het verhaal van je collega je daadwerkelijk interesseert. Je moet vrolijk zijn naar anderen. Je moet doen alsof je zin hebt in het leven.
Ontnuchterende ochtenden
Ik ervaar de ochtend altijd als heel ontnuchterend. Het hele riedeltje begint weer opnieuw en je moet het leven onder ogen zien. Wanneer je kampt met een depressie is dat pijnlijk. Ik had altijd de neiging om te belanden in een soort existentiële crisis. De ochtend werd namelijk altijd een eindeloze aaneenschakeling van “wie ben ik”-vragen. Voor je het weet beland je in een existentiële crisis.
Je begint te malen over alle dingen die niet vlotten in je leven. Alle dingen die je niet hebt bereikt. Ook begon ik situaties van jaren geleden op te rakelen en mezelf te analyseren: wat had ik anders kunnen doen of zeggen? Dan nemen je gedachten ineens een afslag door je stukgelopen relatie nog even op de snijplank te leggen. Als kers op de taart denk je ineens na over je eigen begrafenis en over de zin van het leven. Ondertussen spreekt een ander stemmetje je toe dat je beter gewoon kunt gaan douchen en de deur uit moet, maar je lichaam blijft daar maar liggen.
Lees ook: Veel jongeren zijn emotioneel eenzaam: zo heb ik het opgelost
De oplossingen voor ochtenddepressie
Alleen een goed opgeleide therapeut kan vaststellen of je depressief bent. Vervolgens is het aan jezelf om te kijken of deze sombere gevoelens in de ochtend erger zijn dan later op de dag. Wanneer je tot hier bent gekomen met lezen ga ik er vanuit dat dit het geval is en je op zoek bent naar oplossingen. Zoals wel vaker in het leven is er geen one-size-fits-all-oplossing. Het harde antwoord is daarom dat je zelf op zoek moet naar manieren om je ochtenddepressie op te lossen. Wel zijn er enkele manieren die voor anderen hebben gewerkt, en misschien ook voor jou.
Oplossing 1: Subliminale boodschappen
Er is weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar behandelmethoden voor ochtenddepressie. Sterker nog, veel slimme koppen liggen nog met elkaar in de clinch over het daadwerkelijk bestaan van het fenomeen. Het onderzoek van de eerder aangehaalde Vreeburg kan dan ook als een kleine doorbraak gezien worden, al moet je altijd voorzichtig zijn met conclusies trekken. Ook Edith Moscowitz erkent dat het voorlopig nog even improviseren is. Zij is oprichtster van Vortex Success, een platform dat mensen met psychische problemen probeert te helpen.
Moscowitz zweert bij subliminale boodschappen. Dit zijn signalen in audiofragmenten die door je onderbewustzijn worden opgepikt, en vervolgens verwerkt. Wanneer deze positief van aard zijn, worden verbindingen in je hersenen op een positieve manier geherstructureerd. ‘Het werkt net zoals advertenties op tv. Zodra je een reclame van McDonalds ziet, krijg je trek in een hamburger. Dit terwijl je voor het bekijken van de reclame nog geen honger had’, zo legt Moscowitz uit.
‘Wanneer je gedurende de nacht dingen hoort als “ik heb zin in de ochtend”, worden deze direct door je hersenen aan de kant geschoven. De boodschap gaat namelijk rechtstreeks tegen gedachtepatronen in. Hierdoor worden je hersenen getriggerd en verandert uiteindelijk je perspectief. Subliminale boodschappen leggen als het ware nieuwe verbindingen in je hersenen.’ De meningen over subliminale boodschappen lopen uiteen. De een zweert erbij, terwijl de ander niks merkt.
Oplossing 2: Face the day
Zelf ben ik nooit aan deze vorm van therapie begonnen. Ik vind het te heftig en een beetje eng, omdat het overkomt als een soort hersenspoelen. Daarom deal ik met ochtenddepressie op de ouderwetse manier. Ik bereid mijzelf iedere ochtend voor op de dag die komen gaat. Dit doe ik door een duidelijke planning te maken, doelen te noteren en zo snel mogelijk de deur uit te gaan. Ik heb gemerkt dat mijn sombere gevoelens erger worden door thuis te zitten.
Depressie voelt, in ieder geval voor mij, als een stortbui waardoor gevoelens worden weggespoeld. Vrijwel niets weet mij te interesseren, en het leven gaat als een soort tv-show aan je voorbij. Door ’s ochtends direct actie te ondernemen, klaart deze bui enigszins op. Je komt erachter dat de bui niet het probleem is, maar je houding. Met andere woorden: je hebt geen invloed op het weer, maar wel op je eigen gedachten.
Naar mijn mening is het goed om dit besef-moment zo vroeg mogelijk op de dag te hebben. Dit doe ik door biografieën van inspirerende mensen te lezen of een video te bekijken van iemand die ik bewonder. Ik geef mezelf ’s ochtends dus een soort peptalk, soms letterlijk. Ik praat dan tegen mezelf en probeer op die manier te bemiddelen tussen depressieve gedachten enerzijds, en rationeel nadenken anderzijds. Het klinkt wellicht een beetje alsof ik ben doorgedraaid, maar voor mij werkt het.
Meer tips lezen? Check dan onze gids voor het omgaan met depressie.
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid of ontvang updates via Whatsapp. Heb je geen social media? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrie en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.