“Ik probeer mezelf altijd door de ogen van een 80-jarige te zien: iemand die oprecht oud is. In diegene zijn ogen ben ik nog hartstikke jong. Zo iemand denkt bij iemand in de 20 van “ach meid, je begint pas net.””
Sophie Hilbrand interview
Het aantal burn-outs neem toe. Alhoewel steeds meer mensen thuiskomen te zitten, is er nog maar schrikbarend weinig bekend over het fenomeen.Wat is een burn-out precies? Waar heeft het mee te maken? Hoe los je het op? Valt het wel op te lossen? En, stellen mensen zich niet gewoon aan? Op die vragen probeert Sophie Hilbrand antwoorden te vinden in Sophie in de Mentale Kreukels.
Het tweede seizoen is net afgelopen en dus is het tijd om de balans op te maken. Ik sprak Sophie over het programma, haar grootste fuck-ups, hoe je als jongere je passie moet vinden, jezelf bekijken door de ogen van een bejaarde en ayahuasca.
Michel: Hey Sophie! Fijn dat ik je kan spreken. Het tweede seizoen zit er net op: wat vond je ervan?
Sophie: Ik vond het een interessant seizoen omdat burn-outs sinds het vorige seizoen een steeds groter thema zijn geworden in de samenleving. Ook vond ik het interessant om meerdere aspecten en misverstanden van het fenomeen te behandelen. Sommige mensen denken bijvoorbeeld een burn-out te hebben, terwijl ze eigenlijk gewoon een verkeerd slaapritme hebben.
Zelf vond ik de rode draad heel mooi. In de eerste afleveringen lichtte je burn-outs uit aan de hand van oorzaken zoals slapen en alcohol, terwijl je richting het eind meer graaft naar de onderliggende oorzaak. In de laatste aflevering zeg je bijvoorbeeld te twijfelen aan je eigen burn-out: je bent niet meer zo zeker van de diagnose.
Ja, klopt. Je hebt namelijk niet zoveel aan het label. Mensen zeggen dan “ja, ik heb een burn-out”, maar wat is het dan echt? De verschillen tussen mensen met een burn-out zijn enorm.
Wat is je het meest bijgebleven van afgelopen seizoen?
Het gegeven van onbewuste, onverwerkte emoties. Mensen nemen te weinig tijd om stil te staan bij emoties die spelen. Hierdoor weet je op een gegeven moment niet meer zo goed wat er nou eigenlijk aan de hand is. Om dit van jongs af aan goed te leren zou ‘emoties uiten’ eigenlijk in een soort gezondheidswijzer opgenomen moeten worden, naast groentes eten en bewegen. Je gevoelens leren uiten en verwoorden is minstens net zo belangrijk.
Heb je deze bevindingen ook zelf toegepast?
Ja, zeker! Ik moet wel zeggen dat dit ook een beetje bij ouder worden hoort: je neemt wat meer de tijd voor bezinning en gaat wat rustiger door het leven. Het is echter heel belangrijk dat je al op jonge leeftijd durft te zeggen wat er speelt. Daarom vind ik het ook goed wat jullie doen met deze website.
Trouwens. Nog even terugkomend op je vorige vraag: ik vind het ook belangrijk dat je denkt aan wat goed voor je is. Soms ben je geneigd om de populaire keuze te kiezen, die niet per se goed voor je is.
Hoe bedoel je dit?
Soms wil je bijvoorbeeld naar een feestje gaan, terwijl het beter is voor jou als persoon om gewoon een avondje thuis te blijven en offline te zijn. Of praat in plaats daarvan met een vriend(in) over je gevoelens als het nodig is, in plaats van dat je op dat feest staat omdat je dan kunt meedoen met de rest.
Volg ons op Facebook en Instagram voor meer verhalen die ertoe doen
Sophie vergelijkt voor jezelf kiezen met het opvoeden van een kind. Zodra Sophie d’r kinderen vragen of “ze mogen spelen” terwijl het niet goed uitkomt, zegt ze dan ook nee. “Nee, je mag niet spelen en ik neem je nu mee naar huis. Je moet morgen zwemmen en het is al laat.” Het kroost vindt dit op het moment zelf niet fijn, maar is achteraf niet vermoeid. Op die manier kun je ook jezelf beschermen. “Misschien wil je op het moment zelf bijvoorbeeld naar een feest gaan, maar zodra je op de bank zit met een boekje zul je zien dat je super blij bent”, zo zegt Sophie.
Je eigen grenzen aangeven is veel lastiger dan die van een ander aangeven. In de eerste aflevering van vorig seizoen zit jij bijvoorbeeld met Waldemar (Sophie’s partner) op de bank en vraag je hem of hij bang is dat je weer een burn-out krijgt. “Ja,vorige week nog”, zegt hij dan.
Kun je nagaan hoe hardnekkig sommige karaktertrekken zijn: ik had toen al een burn-out gehad. Je moet echt bij jezelf continu nagaan of de manier waarop je je leven leidt nog werkt voor jou. Toen ik een burn-out kreeg moest ik erkennen dat wat mij ver had gebracht, zoals mijn werkethos, inmiddels niet meer mijn geluk bepaalde. Sterker nog, het putte me uit. ‘Wat ben ik nou aan het doen?’, dacht ik toen.
Het is echter heel moeilijk om bij jezelf na te gaan wat je gelukkig maakt, en wat juist niet. Hierover sprak ik laatst nog iemand. Deze vrouw had verschillende relaties achter de rug die allemaal op niets uitliepen, en ze wist niet precies waardoor dit kwam. Wel merkte ze dat ze vaak nogal teruggetrokken was en het moeilijk vond om zich aan iemand te binden. Ze trok als het ware een muur op.
Pas toen ze haar biologische vader leerde kennen, en zijn bevestiging en (h)erkenning kreeg, liet ze dit harnas zakken. Blijkbaar had ze haar hele leven een bepaalde erkenning gemist, waardoor ze geen liefdesrelaties met anderen kon aangaan. Oorzaken van je eigen gedrag en problemen vinden is alleen natuurlijk super lastig. Dit geld ook voor burn-outs: het kan aan zoveel liggen.
Lees ook: Op bezoek bij de man die met depressieve cabaretiers praat
En dan ligt de oplossing vaak ook nog niet voor handen.
Inderdaad. Je kunt elke dag een bakje kersen eten en drie keer per week naar de sportschool gaan, maar dat gaat je burn-out echt niet oplossen.
Wat is de rol van social media hierin? Ik heb het idee dat veel van mijn generatiegenoten Instagram gebruiken als een makkelijke manier om hun identiteit uit te dragen. Je kunt vrij gemakkelijk een beeld van jezelf scheppen.
Ik kreeg vandaag een e-mail naar aanleiding van het programma waarin diegene zei dat veel mensen hun identiteit die ze naar buiten uitdragen, in werkelijkheid niet strookt met wie ze zijn. Het beeld klopt niet meer: je zendt een bepaald imago uit dat misschien helemaal niet is wie je wilt zijn. Dit zal inderdaad vaker onder jongeren het geval zijn.
Ik vind het daarom ook lastig om te zeggen of jongeren bijvoorbeeld een burn-out hebben: het kan ook een soort identiteitscrisis zijn. Vragen als ‘Waar moet het heen met mijn leven’, ‘is dit wie ik wil zijn?’ enzovoorts kunnen behoorlijk vermoeiend zijn. Ik was jong in de jaren negentig, dus ik had geen last van Instagram-druk.
Volgens mij zijn we helemaal nog niet klaar voor social media. Het is denk ik niet gezond dat je continu kunt zien wat anderen doen. Je weet altijd heel erg goed wat je mist. Ook al ben je tevreden met jezelf, het gaat altijd bij iemand anders beter. Daar word je snel ongelukkig van.
Een psychiater zei tijdens het programma hierover dat we in principe niet ongelukkig willen zijn, en daar dan vervolgens weer ongelukkig van worden. Oftewel: we worden ongelukkig van het feit dat we ongelukkig zijn.
Ik wil het graag nog even hebben over het vormen van identiteit en het vinden van jouw rol in de maatschappij. Ik zelf zit hier geregeld mee in de knoop en vraag me af hoe dit proces bij jou is gegaan. Tegenwoordig ben je bekend van tv, maar hoe beland je hier in godsnaam? In meerdere interviews wordt gesuggereerd dat dit min of meer als vanzelf is gegaan.
Zó toevallig is het niet gegaan, haha. Mijn leven was voor ik bij tv kwam wel een chaos, maar toch zat er een duidelijke richting in. Ik deed een Marketing & Communicatie-opleiding waar ik bijvoorbeeld voor het eerst mensen moest interviewen. Dit viel direct in de smaak, al vond ik het hele tv-gebeuren nogal ijdel en spannend. Hierna heb ik nog een theateropleiding gedaan en een korte film gemaakt voor de publieke omroep.
Ondertussen sprak ik met mensen in ‘het wereldje’, zoals met een vriend die een productiebedrijf had. We hadden het bijvoorbeeld over ideeën voor interessante tv-programma’s en namen af en toe wat shows op. Op een gegeven moment kwam dit in een stroomversnelling toen ik via deze contacten gevraagd werd om bij 6pack te komen.
Heb je tips voor jongeren die op zoek zijn naar hun doel in het leven?
*Na een paar seconden na te hebben gedacht* Dingen voluit proberen. Zodra je denkt dat iets misschien iets voor jou is moet je het gewoon proberen. Je moet het alleen wel écht proberen. Dus niet alleen even naar binnen gluren en weer doorgaan. Nee. Je moet de kamer binnen gaan, de deur achter je dicht doen, onderzoeken wat er in de kamer is en wat je ervan vindt. Pas zodra je dit weet mag je de deur weer opendoen.
Je moet het dus wel serieus nemen, en vooral ook jezelf serieus nemen in dit proces. Het is helemaal niet erg om hier de tijd voor uit te trekken: het is belangrijk. Probeer hierbij dingen als tijdsdruk los te laten. Het is niet zo dat je direct moet weten wat jouw doel in het leven is. Daarnaast moet je ‘het onderzoek’ ook met een beetje plezier aangaan. Als je erachter komt dat iets niet je passie is, is dat ook niet erg.
Het is alleen wel moeilijk om meerdere opties af te vinken, zodat je moet blijven zoeken naar wat je echt wilt.
Maar dat maakt ook niet uit: je bent nog hartstikke jong. Ik probeer mezelf altijd door de ogen van een 80-jarige te zien: iemand die oprecht oud is. In diegene zijn ogen ben ik nog hartstikke jong. Zo iemand denkt bij iemand in de 20 van “ach meid, je begint pas net.”
Ik wil hiermee echter niet doen alsof het geen probleem is. Het is heel lastig om als jongere uit te zoeken wat je nou wilt in het leven, en ik weet dat dit een hoop druk kan opleveren. Aan de ene kant is het heel leuk om veel vrije tijd te hebben en dat alles nog open ligt, maar aan de andere kant ligt de vraag ‘wat ga ik met mijn leven doen?’ ook op de loer. Ook ik had in mijn twintiger jaren stress door het feit dat ik het allemaal nog niet wist. Het kan daarom super lekker zijn om je helemaal op iets te storten, zoals werk.
En dat op je werk storten heb jij volgens mij wel gedaan bij 6pack.
Zeker weten. Ik had eindelijk iets gevonden waar ik gewoon alles in kwijt kon. Hier sloeg ik uiteindelijk wel in door.
Hoe bedoel je dat?
Ik werkte op een gegeven moment zo veel dat de balans ontbrak. Ik kon bijvoorbeeld niet meer ontspannen, ook als ik technisch gezien wel vrij had. Ik was in het weekend bijvoorbeeld bezig met dingen die maandag moesten gebeuren, of het verzinnen van leuke programma-ideeën. Dit terwijl anderen in het weekend bijvoorbeeld naar de kroeg gingen en daar ineens een leuke ingeving kregen.
In het tweede seizoen onderzoekt Sophie onder meer of het risico op burn-outs in je genen zit. Alhoewel hier nog veel onduidelijkheid over is, lijkt het er wel op dat veel mensen bepaalde dingen met elkaar gemeen hebben, zoals snel een schuldgevoel krijgen. Ik ben benieuwd hoe Sophie dit ziet.
Twee centrale thema’s in Sophie in de Mentale Kreukels zijn het hebben van een schuldgevoel, en fuck-ups. Welke dingen gingen mis tijdens dit seizoen? En heb je hier spijt van?
Eigenlijk ben ik heel tevreden over het seizoen. Tuurlijk zat er weleens een interview tussen die wellicht iets scherper had gekund, maar over het algemeen ging het best soepel.
Of nou ja, trouwens. Ik denk dat de grootste fuck-up is geweest is dat ik tijdens de uitvoering denk dat ik een fuck-up bega. Als ik dus aan het interviewen ben dan begin ik te twijfelen of het wel goed gaat, of het gesprek wel gaat lukken. Dit is eigenlijk zonde van het proces, maar aan de andere kant is het misschien ook handig omdat je er scherper van wordt.
Ook interessant: Straatvraag: hoe eenzaam zijn studenten?
Je zit dan dus iets teveel in je hoofd, zoals diverse gesprekspartners van afgelopen seizoen ook al aangaven. Welk gesprek vond je het meest verrassend?
Ik vond het gesprek met Marten Klaver, de neuropsycholoog, heel leuk. Hij vertelt over het onbewuste: daar gebeuren dingen die je nog niet door hebt, waardoor je langer de tijd moet nemen voor je kunt laten rusten.
Ook vond ik het interview met Mr. Probz heel tof. Bij hem merkte je echt dat er gradaties zijn in burn-outs. Hij verwoordde het zelf heel mooi. Als hij zijn ogen dicht deed, zag hij niks meer voor zich: zo leeg was hij van binnen, terwijl hij normaal gesproken juist heel creatief is. Opdat soort momenten besef je echt even van ‘holy moly’, deze persoon heeft er écht doorheen gezeten.
Ook vond ik het interessant dat hij over ayahuasca begon. Veel mensen hier weten nog niet echt wat het is, waardoor we er voor hebben gekozen om er niet verder op te gaan. Toch beginnen steeds meer Nederlanders hiermee. Een vriend van mij heeft zo’n driedaagse trip gedaan naar aanleiding van liefdesverdriet, en is na dit weekend totaal anders naar het leven gaan kijken. Natuurlijk kleven er wel risico’s aan zo’n behandeling en is het zeker niet voor iedereen geschikt. Toch is het interessant dat je op deze manier juist de confrontatie aangaat met je demonen.