Maak kennis met de ketamine-neusspray tegen depressie

De Amerikaanse voedsel- en warenautoriteit heeft een op ketamine gebaseerde neusspray goedgekeurd voor de behandeling van depressie. De spray is bedoeld voor mensen die ten einde raad zijn en eerdere antidepressiva-behandelingen niet hielpen. Je kunt niet zomaar in iedere winkel zo’n neusspray kopen: de voorwaarden zijn best strikt.

Spravato: de neusspray tegen depressie

De medicatie werd op 5 maart officieel goedgekeurd en gaat onder de merknaam Spravato verkocht worden. De neusspray wordt gemaakt door Johnson & Johnson, een Amerikaans farmaceutisch bedrijf. Esketamine, de werkzame stof, is een verwant van ketamine, de partydrug. Het grote voordeel hiervan is dat Spravato direct werkt, maar van korte duur is.

Zo moeten patiënten het geneesmiddel onder toeziend oog van een medisch specialist innemen, en mogen de eerste twee uur na de shot bijvoorbeeld niet de weg op. Bovendien kun je de spray niet zomaar bij iedere winkel op de kop tikken. Spravato wordt enkel verkocht door geselecteerde apothekers, gezondheidscentra en ziekenhuizen. Bovendien moet je kunnen aantonen dat eerdere antidepressiva niet voor jou werken.

Het is de eerste nieuwe soort medicatie tegen depressie sinds de introductie van Prozac, tientallen jaren geleden. Het grote verschil tussen beide geneesmiddelen is de manier waarop je brein erop reageert. Prozac probeert vooral dopamine aan te maken, wat ook wel bekendstaat als het gelukstofje, terwijl Spravato hersenverbindingen probeert te herstellen. Bovendien werkt esketamine vrijwel direct.

Sommige psychologen en psychiaters juichen de goedkeuring toe, terwijl anderen wijzen op de mogelijke bijeffecten. John Mann, psychiater aan de Universiteit van Columbia, zit in het eerste kamp. ‘Depressieve personen voelen zich ontzettend beroerd en lijden enorm. Het is daarom fijn dat esketamine zo’n snelle werking heeft.’

Ook psychiater Richard Friedmann wijst op de voordelen. ‘Ik denk dat de FDA [de Amerikaanse voedsel- en warenautoriteit – Commen] een goede keuze heeft gemaakt. Er is een grote groep mensen bij wie antidepressiva niet aanslaat. Er is geen twijfel dat esketamine mogelijk positieve effecten heeft op deze mensen.’

Lees ook: Waarom je Spravato niet in Nederland kunt kopen

Hoe het precies werkt? No one knows

Naar schatting is zo’n 30 tot 40 procent van de mensen met een depressie resistent tegen behandeling. Zij reageren dus niet, of een stuk minder goed, op traditionele medicatie als Prozac. Aangezien er nog maar weinig onderzoek is gedaan naar esketamine weten we niet precies hoe de drug werkt. Dit is dan ook het grootste nadeel dat tegenstanders van Spravato gebruiken.

Zo zegt Steven Meisel, die in de adviescommissie van de FDA zat en tegen goedkeuring stemde, dat we niet te enthousiast moeten worden met z’n allen. ‘Voor de meeste mensen gaat Spravato niet helpen. Dit betekent echter niet dat het mogelijk een wereld van verschil maakt voor een relatief kleine groep.’

Esketamine zorgt er volgens diverse studies voor dat bepaalde verbindingen in je hersenen hersteld worden, en dat er nieuwe connecties ontstaan. Depressie en stress zorgen er juist voor dat deze verbindingen afbreken. Dit zorgt er dan ook voor dat je je zo kut voelt, en dat je bijvoorbeeld niet helder kunt nadenken onder grote druk. Maar hoe het precies zit? Dat weten we nog niet.

Bovendien wijzen tegenstanders op de nadelen van Spravato. ‘In de basis een esketamine een ontzettend nare drug’, zegt Meiser. ‘Een veelvoorkomend bijeffect is dissociatie, waarbij patiënten het gevoel met hun lichaam verliezen. Dit kan een ontzettend nare ervaring zijn aangezien het voelt alsof je op een andere plek bent.’ Ook hebben diverse onderzoeken laten zien dat esketamine kan leiden tot blaasproblemen en een verhoogde bloeddruk.

Meerdere Amerikaanse dokters schijnen in het verleden al vaker ketamine te hebben voorgeschreven aan depressieve patiënten, ook al was dit illegaal. Het is daarom vooral ontzettend om de komende jaren te zien hoe mensen reageren op de neusspray. Mann wijst daarom ook op het feit dat de resultaten nauwkeurig gecontroleerd moeten worden. ‘Er komen nu regels, standaarden en regulatie aan waardoor het gebruik een stuk veiliger wordt voor patiënten.’