KOPP-kind. Best kans dat je nog nooit van deze term hebt gehoord, terwijl je het misschien nog wel bent ook. KOPP staat voor Kind van Ouders met Psychische Problemen. Volgens het Trimbos-instituut zijn er jaarlijks 405.000 ouders met psychische of verslavingsproblemen in Nederland. Deze ouders hebben samen 577.000 kinderen onder de 18 jaar. Hoe is het om een KOPP-kind te zijn en wat voor invloed heeft dat op het kind? Ik sprak met KOPP-kinderen Nienke en Debbie.
Pas vorig jaar maakte ik voor het eerst kennis met de term ‘KOPP-kind’ en kwam er direct achter dat ik er ook één was, omdat één van mijn ouders ervaring heeft met psychische problemen. Om een KOPP-kind te zijn, hoeven niet allebei je ouders problemen te hebben. Maar de term KOPP gaat verder dan ‘gewoon’ een ouder met een mentale ziekte hebben. De impact kan namelijk enorm zijn.
Dat vertellen de Limburgse vriendinnen en huisgenoten Nienke (20) en Debbie (21) als ik met ze in gesprek ga over het KOPP-kind zijn. De moeder van Nienke heeft een angst- en paniekstoornis en een vermijdende persoonlijkheidsstoornis, wat resulteerde in depressies.
Debbies moeder is gediagnosticeerd met een bipolaire stoornis. “Dit houdt in dat ze het ene moment extreem vrolijk is en het andere moment heel erg down.” Ook komen er psychoses bij kijken. “Soms denk ik dat er ook sprake is van persoonlijkheidsproblematiek, omdat ze van het ene op het andere moment heel boos kan zijn en je dingen kan gaan verwijten”, vertelt Debbie.
Hoe de psyche van een ouder een kind beïnvloedt
Vanzelfsprekend wil een ouder met psychische problematiek niet bewust dat zijn of haar kind hierdoor problemen ondervindt, maar zelden raakt een KOPP-kind hier niet door beïnvloed. Het is bekend dat psychische aandoeningen als het ware erfelijk kunnen zijn. Door de plotselinge woede-uitbarstingen van haar moeder heeft Debbie faalangst ontwikkeld.
“Als ik thuis iets fout doe, krijg ik vaak de volle laag van mijn moeder. Ik ben dan ook bang dat dit in andere situaties ook gebeurt als ik iets fout doe of zeg. Ik ben ook altijd bang dat mensen boos op me worden als ik aangeef dat ik iets niet prettig vind, of als ik ‘nee’ zeg. Daardoor heb ik moeite met mijn grenzen aangeven.”
Lees ook: Hoe ik wist te dealen met mijn belangst
Voor Nienke kwamen de problemen toen ze op het punt stond naar het HBO te gaan. Mede door twee foute studiekeuzes ontwikkelde ze meer en meer angstklachten. “Zo erg dat ik op een gegeven moment niet meer zelf boodschappen durfde te doen en altijd binnen bleef. Hierdoor is het een tijd heel slecht met mij gegaan.”
Nienke kreeg hulp voor haar angststoornis, zodat deze niet zou uitgroeien tot een vermijdende persoonlijkheidsstoornis, zoals bij haar moeder. Groepstherapie en later individuele therapie sleepten haar er doorheen. “Ik moet op mijn angstklachten blijven letten, alleen weet ik nu hoe ik er mee om moet gaan.”
“Ik koos bewust voor mezelf. Een hele goede keuze”
De invloeden van mentale problematiek zijn echter niet alleen maar kommer en kwel. Zo hielp het Nienke om uiteindelijk haar keuze te maken voor de studie Pedagogiek aan de HAN in Nijmegen. Debbie merkt op dat haar thuissituatie, “die lang niet altijd vervelend is”, haar heeft gevormd als mens. “Ik ben heel empathisch, kan zonder oordeel naar mensen luisteren en ik kan goed relativeren.” Ook voor de Social Work-studente hielp het bij haar studiekeuze. “Ik wil me graag inzetten voor andere mensen die het ook niet altijd even leuk hebben thuis.”
KOPP-kind zijn gaat dus dieper dan de term misschien doet vermoeden. Niet alleen vanwege de gevolgen, maar vooral ook vanwege de zorg voor een ouder. Dit kan als een zware last op de schouders van het kind drukken. Het deed Nienke dan ook goed dat ze op kamers ging wonen en eerder drie maanden naar het buitenland ging.
“Achteraf gezien waren dat hele goede keuzes. Ik koos bewust voor mezelf en te werken aan mijn eigen ontwikkeling. Zo kon ik ook de zorgen over mijn moeder loslaten en met meer afstand tegenover mijn ouders staan.”
Schaamte van een KOPP-kind: “Ieder kind wil een ‘normale’ moeder”
Ondanks dat de term KOPP-kind niet heel bekend is en de huisgenoten hier dan ook niet op worden aangesproken door buitenstaanders, heerste er toch ooit een schaamte voor een psychisch zieke moeder. “Nu schaam ik me er niet voor en ben ik er juist heel erg open over”, zegt Debbie, “maar voorheen wel, omdat je niet echt een normale thuissituatie hebt en mensen misschien gaan oordelen.”
“Ik denk dat het een proces is”, zegt Nienke. “Bij mij in ieder geval wel. Ieder kind wil een ‘normale’ moeder en haar gelukkig zien. Hierdoor zat ik eerst in een ontkenningsfase, vooral ook omdat mijn moeder tegenover anderen deed alsof er niks aan de hand was. Toen mijn moeder vertelde aan mij over haar psychische klachten is dit wel veranderd. Voor die kwetsbaarheid ben ik dankbaar. Onze band werd anders en hierdoor heb ik van haar kunnen leren en werd ik empathischer.”
KOPP-kind? Praat erover! “Je krijgt heel veel begrip en steun”
Het er simpelweg over praten heeft dus bij Nienke voor veel verbetering gezorgd. Sterker nog, “ik heb het niet praten over dit onderwerp als last ervaren omdat ik het gevoel had dat het iets is dat niet hoort.” Ook bij Debbie heeft praten geholpen. Ze praat veel met huisgenoot Nienke, maar ook met andere vriendinnen, haar vader en haar broer. “Je krijgt heel veel begrip en steun terug en je komt er vaak achter dat je niet de enige bent. Met mijn vader praat ik vaak omdat hij zelf ook last heeft van de problematiek thuis.”
De enige met wie Debbie niet over haar moeders toestand praat is haar moeder zelf. “Ze heeft geen idee wat voor invloed haar problemen op mij hebben gehad. Dit komt omdat ze zelf niet inziet dat ze een stoornis heeft. Haar opnames verwijt ze aan andere dingen. Het enige wat ze erkent is dat ze ooit een zware depressie heeft gehad. Psychoses heeft ze volgens haar nooit gehad en haar uitbarstingen horen bij haar karakter, zegt ze.”
Instagram KOPP_zorgen: Platform voor steun, hulp en (h)erkenning
Praten helpt dus. Vandaar dat de vriendinnen besloten een Instagram-account op te richten: KOPP_zorgen. “Met onze ervaring willen we graag anderen helpen”, legt Nienke uit. “Ik weet dat er veel KOPP-kinderen zijn die geen hulp krijgen. Ons platform is een laagdrempelige manier om steun en hulp te kunnen ervaren.”
“Door het bespreekbaar te maken mag het er zijn. Zolang er niet over gesproken wordt kun je je erg eenzaam voelen, maar als je het bespreekbaar maakt zie je dat er veel meer mensen zijn die hetzelfde meemaken als jij. Waarom zouden we elkaar dan niet gewoon helpen?”
Debbie vult aan: “We willen graag meer zichtbaarheid creëren voor deze groep en KOPP-kinderen een platform bieden waarin ze (h)erkenning kunnen vinden. We willen bijdragen aan het doorbreken van het taboe door heel erg open te zijn over onze ervaringen.”
Boodschap voor een KOPP-kind
We besluiten het openhartige interview met een boodschap voor de KOPP-kinderen die dit lezen. Debbie: “Je bent echt niet de enige. Je hoeft je niet schuldig te voelen voor de problematiek van je ouders. Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen gedrag. Mocht je ooit met iemand die jouw situatie goed begrijpt willen praten, kun je altijd contact met ons opnemen.”
Lees ook: Stop met aannemen dat het wel goed met iemand gaat
Nienke: “Weet dat er altijd mensen zijn die je willen helpen en dat je er niet alleen voor staat. Je hoeft je niet schuldig te voelen, maar je kunt er wel mee leren omgaan om het voor jezelf zo dragelijk mogelijk te maken. Kies voor jezelf, want alleen als je zelf goed in je vel zit kun je je vader of moeder pas goed helpen. Als je meer steun en tips nodig hebt, kun je terecht op ons Instagram-account: KOPP_zorgen!
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid, of ontvang al onze artikelen via WhatsApp.
Heb je geen social media of geen zin om ons te volgen? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.