Je wordt continu gepusht om over je grenzen te gaan en nóg ambitieuzere doelen te stellen. Je mag nooit tevreden zijn met wat je hebt, en moet altijd streven naar meer. Een gevaarlijke gedachte, helemaal voor mensen die kampen met mentale problemen. Wij leggen uit waarom doelen stellen depressie kan verergeren.
Waarom doelen stellen depressie verergert
Hoeveel van je Facebook-vrienden zijn momenteel door Azië aan het backpacken, of aan het trainen voor een marathon? Waarschijnlijk ken je er wel een paar.
Wanneer je dit van plan bent: veel plezier, en succes! Ik wil je echter ook wijzen op het post-marathon syndroom. Dit is het lege gevoel dat renners hebben wanneer ze na 42,195 meter de finish oversteken. In tegenstelling tot wat ze dachten, voelen ze zich helemaal niet gelukkig, maar uitgeblust.
Het doel waar ze al zolang naar toewerkten is behaald, en nu is er niks meer. Ze hoeven niet meer te trainen, hebben geen overkoepelend doel en verliezen interesse in dingen die ze voorheen wel leuk vonden. Sommigen vallen zelfs in een depressie.
De meeste dromen zijn bedrog
Dit fenomeen wordt door psychologen de ‘arrival fallacy’ genoemd, vrij vertaald naar ‘aankomstbedrog’. Je bent minder blij na het neerzetten van een prestatie, dan je op voorhand had verwacht.
Volgens Tal Ben-Shahar, een beroemde psycholoog, worden je hersenen gestimuleerd door het nastreven van doelen. Precies de onderdelen die verantwoordelijk zijn voor ons gevoel van geluk, worden beloond. Hierdoor kan het tijdens de training aanvoelen alsof je de marathon hebt gelopen. Uiteindelijk over die finish raken kan dus flink teleurstellend zijn.
Toch wordt ons continu verteld dat we naar meer moeten streven. BN’ers zeggen in interviews nooit tevreden te zijn, artiesten willen meer views op hun YouTube-clips en sporters leveren standaard kritiek op hun prestatie, zelfs na het winnen van een Olympische plak.
Ook dichter bij huis kom je dit tegen. Begin januari slepen bussen mensen zich naar de sportschool met de gedachte dit jaar wél te gaan sporten, om zich begin februari weer stilletjes uit te schrijven. Nieuwjaarsdoelen worden zodoende vrijwel nooit behaald.
Ook mensen met mentale gezondheidsproblemen kunnen er wat van. Neem nou mensen die lijden aan een eetstoornis: door een ongezond gewicht na te streven verwacht men geluk te vinden. De gemene deler uit al deze verhalen is dat men verwacht gelukkig te zijn na het behalen van een groots doel. Dit is echter niet waar.
De wetenschap achter doelen bereiken
Het bereiken van een doel is namelijk niet wat je gelukkig maakt, de weg daarnaartoe wel.
Je maakt doelen op basis van wat je wilt bereiken. Je wilt rust in je hoofd krijgen, herstellen na een traumatische ervaring of bijvoorbeeld afvallen. Enkel het kunnen afstrepen van deze prestatie gaat je niet gelukkig maken, zo wijst ook onderzoek van de Stanford-universiteit uit.
Zij hebben gekeken naar wat de beste manier is om een doel te bereiken. Dit is zeker niet het eerste onderzoek dat dit tracht te doen, maar de insteek is wel uniek. Men heeft namelijk gemeten hoe gelukkig de respondenten zijn tijdens het toewerken naar de doelen.
Rigide aanpak tegenover flexibele planning
Men bestudeerde hiervoor twee groepen. De eerste groep werkte in nauwgezette stappen toe naar het bereiken van hun doel, terwijl de tweede groep de teugels iets meer liet varen. Zij hadden wel een doel in het vooruitzicht, maar geen stappenplan hoe daar te geraken. De respondenten waren patiënten met verschillende mentale problemen (onder meer angststoornis, depressie en borderline) die gezamenlijk in een woongroep leefden.
De eerste groep volgde een nauwgezet schema om te leren omgaan met hun problemen. Hierbij werd elke dag een planning gemaakt, de resultaten genoteerd en gereflecteerd op de uitkomst. Hun ‘doel’ – de mentale ziekte draaglijker maken – werd als het ware uiteengezet in heel veel kleine tussenstapjes.
De tweede groep pakte het ietwat anders aan. Het doel was hetzelfde, maar de aanpak niet. Zij werkten juist zoveel mogelijk zonder planning. Zoals wel vaker heeft de uitkomst van de studie alles te maken met context.
Heeft te maken met context
Wie een relatief makkelijk doel nastreeft heeft meer baat bij een flexibele aanpak. Dit terwijl grote, meer abstracte doelen juist vragen om een nauwgezette planning.
Een paar jaar na het onderzoek werden beide groepen gevraagd hoe het sindsdien met hen is gegaan. Het blijkt dat de eerste groep, met de ‘rigide’ aanpak, positiever in het leven staat dan de tweede groep. De ‘flexibele’ aanpak zorgt namelijk voor te weinig overzichtelijkheid, waardoor de proefpersonen gemiddeld gezien meer last hebben van hun mentale ziekte dan de eerste groep. Het onderzoek concludeerde daarom dat de manier waarop je naar een doel toewerkt zeer belangrijk is voor het slagen.
Doelen stellen depressie: zo doe je het goed
En misschien nog wel belangrijker: de methode heeft ook invloed op je geluksgevoel. De eerste groep stond namelijk een stuk positiever in het leven. Door dagelijks een stukje dichter bij je doel te komen worden problemen overzichtelijk. Je reflecteert erop en maakt je ziekte zo concreet. Hierdoor ben je tijdens het proces meer bewust van geluksmomenten, in plaats van dat je hoopt op een geluksgevoel bij het behalen van dit doel – in dit geval vrij zijn van je ziekte. Je neemt als het ware een voorschot op het gevoel van extase, in plaats van dat je deze shot endorfine bij de finish krijgt.
Wat is het horrorscenario?
Doelen stellen an sich is niet zo boeiend, de achterliggende gedachte wel. Wat iemand wil bereiken, zegt namelijk een hoop over wat diegene belangrijk vindt. De gedachte achter het doel is daarom cruciaal: het waarom.
Als je net zoals ik moeite hebt met achterhalen wat jouw doel op deze aardkloot is, moet je de vraag omdraaien: wat is de kutste dagindeling die jij je kunt bedenken?
Andrew Wilkinson, een geslaagd ondernemer, heeft het over ‘Anti-goals’. Het meest rampzalige leven dat Andrew zich kan voorstellen bestaat uit lange vergaderingen, een overvolle agenda, omgaan met mensen die hij niet mag en elke dag in de file staan.
Zodra je weet wat je moet vermijden, kun je toewerken naar hoe een goede dag, week of maand er wél voor jou uitziet. Ik als chronisch depressief persoon ben bijvoorbeeld op mijn best wanneer ik goede gesprekken voer, wat grapjes kan maken, sporten en artikelen kan tikken. Op die momenten ben ik niet bezig met mijn gedachten, en dat is fijn.
Ik zou het verschrikkelijk vinden om elke ochtend in een Fiat Panda naar een kantoor in IJsselstein te moeten rijden en daar de hele dag de klantenservice van een vrieskistspecialist te moeten doen – om maar wat te noemen.
Maak een systeem
Doelen stellen kan iedereen. Ernaar toewerken is moeilijker. Daarvoor heb je toewijding nodig.
Zoals filosoof James Clear daarom zegt: ‘Doelen zorgen voor de richting, systemen voor de kilometers.’ Oftewel: door een doel te stellen weet je waar ‘het’ heen moet, terwijl systemen ervoor zorgen dat je stapsgewijs dichterbij komt.
Wanneer je een marathon gaat lopen, is de dagelijkse training je systeem. Wie depressief is, houdt als systeem een dagboek bij en praat over de ziekte. Wanneer je een boek wil publiceren, is je systeem het vasthouden van een schrijfschema.
‘Het grootste voordeel van een doel stellen is dat je weet wat voor systeem je nodig hebt om het te bereiken’, aldus Clear. Combineren we dit met de inzichten uit het Stanford-onderzoek, dan komen we tot de conclusie dat je in kleine, vastgezette stappen naar doelen moet toewerken. En misschien nog wel belangrijker: probeer van de kleine successen onderweg te genieten, in plaats van dat je het gevoel van slagen laat afhangen van het bereiken van de finish.
Wees dus niet pas tevreden zodra je depressie ‘overgetrokken’ is, je niet meer angstvallig al je eten afweegt om maar niet aan te komen of helemaal over het verlies van een geliefde heen bent. Probeer in plaats daarvan te genieten van alle kleine stukjes progressie die je maakt.
Je bent nooit de enige die met een probleem kampt: iedereen levert op hun eigen manier een dagelijkse strijd. Denken aan je problemen is daarom helemaal niet erg, als je er maar juist mee omgaat.
> Meer lezen over dealen met depressie? Lees dan onze gids voor het omgaan met depressie. Geschreven door, en voor ervaringsdeskundigen.
Conclusie
- Wanneer je pas tevreden bent na het behalen van een groot doel, kom je waarschijnlijk van een koude kermis thuis. Het is beter om van de kleine stukjes progressie onderweg te genieten.
- Heb je moeite met het vinden van een doel in je leven? Draai dan de vraag om, en ga na wat jouw ‘horrorscenario’ is. Werk vanuit dit negatieve scenario toe naar een toekomstbeeld dat je wél ziet zitten.