Sla de krant open, surf naar een nieuwssite en de verhalen stromen je tegemoet: opa’s en oma’s die in de moeilijke coronatijd in het zonnetje worden gezet. Kinderen die gesprekken voeren bij het raam, kleinkinderen die mooie boodschappen voor hun grootouders op de stoep krijten en er worden talloze kaartenacties opgezet voor bejaardenhuizen. Het is prachtig om te zien wat er allemaal voor deze kwetsbare groep wordt gedaan om ze een hart onder de riem te steken en ze minder eenzaam te laten voelen. Maar helaas worden er heel veel mensen die eenzaamheid ervaren vergeten.
Een eenzaamheidsgroep die helaas vaak over het hoofd wordt gezien zijn de jongeren en dat is ook in de coronacrisis pijnlijk genoeg niet anders. Geen tot weinig verhalen in de media, geen acties en geen stoepkrijt. Het is logisch; jongeren moeten levenslustig zijn, zelfredzaam en via social media hebben ze contact met de hele wereld. Dat is de gedachtegang, maar dat is zeker niet zo. Social media is tegenwoordig meer een platform om te laten zien hoe dik je huis, je auto of je reet is, geen respectabel communicatiemiddel.
De afgelopen jaren leerde ik het eenzaamheidsgevoel goed kennen, maar in de afgelopen maanden ging het steeds beter. Totdat op dag 4 van het thuiswerken, doorbroken ritmes en een algeheel thuisblijfadvies het opeens weer de kop opstak: de onverklaarbare donkerte en somberte in je hoofd en het gat in je ziel dat je plotseling voelt. De pure leegte die op random momenten, gelukkig niet altijd, naar de keel vliegt en je dreigt te wurgen met hopeloosheid. “Ik kan toch niet de enige zijn die dit in deze periode voelt”, dacht ik. Daarom ging ik het gesprek aan met vier jongeren die zich ook eenzaam voelen tijdens de coronacrisis.
Lees ook: De wereld op pauze door coronacrisis; is dat wel zo erg?
Suïcidale gedachten door eenzaamheid
Opeens zit iedereen thuis, losgeslagen van de dagelijkse routine van werk, school en andere bezigheden. En het is niet alleen het plotselinge gebrek aan structuur dat erin hakt. Vrienden, collega’s en therapeuten worden gemist, maar “ook gewoon de mensen op straat”, zegt de 22-jarige Sandra. Zij heeft niet alleen mentale problemen, maar ook lichamelijke klachten waardoor ze intens moe is en veel gewrichtspijn heeft. “Ik voel me eigenlijk alleen máár eenzaam, zelfs wanneer er mensen om me heen zijn. En ik begin me alleen maar slechter te voelen.”
Niet alleen Sandra, maar ook de andere geïnterviewden geven aan zich iedere dag eenzaam te voelen, ook al zijn ze toch in gezelschap van familie. “In het begin had ik er niet zoveel last van, maar toen de structuur wegviel kreeg ik te veel tijd om na te denken”, legt Milou (25) uit. “Dan krijg ik zelfmedelijden en voel ik me opeens heel eenzaam. Dat ik dit gevoel heb is inmiddels afgegleden naar iedere dag.” Daar blijft het voor Milou niet bij, want psychische klachten die onder controle waren krijgen opeens ook weer de ruimte. “Ik merk dat mijn obsessie voor veel eten of niet eten, mijn eetstoornis, weer aan het groeien is. Ook merk ik dat ik steeds meer suïcidale en automutilatieve gedachten krijg.”
Praten over zelfdoding kan bij de landelijke hulplijn 113 Zelfmoordpreventie. Telefoon 0900-0113 of 113.nl.
Niet de enige, maar toch alleen
Afleiding zoeken kan soelaas bieden. Het nodige school- of thuiswerk, bellen met geliefden of ordinair Netflix uitspelen kunnen het gevoel van eenzaamheid soms verlichten. Maar voor iemand als Sandra, waarvoor veel dingen enorm veel energie kosten, is dat een stuk lastiger. Ook Lotte heeft moeite met de dag door te komen. “Ik doe vrij weinig, terwijl ik meer zou moeten doen aan bijvoorbeeld school. Ik vind het lastig om motivatie te vinden, omdat ik nergens verplicht de deur voor uit hoef. Als ik me eenzaam voel, trek ik me meestal terug in bed”, aldus de twintigjarige.
Het kenmerkt het leven van veel jongeren wereldwijd momenteel. Plotseling is er niks of niemand meer voor handen en zijn ze op zichzelf aangewezen met veel te veel tijd en veel te weinig om te doen. De gedachte dat heel veel mensen op dit moment met die riemen moeten roeien, biedt enige rust, maar neemt het gevoel van eenzaamheid zeker niet weg. En, hoe gek het misschien ook klinkt, kan ik niet anders dan instemmen met Kim (17), die zegt nog steeds te denken dat ze de enige eenzame persoon is op de wereld. “Je weet dat je niet alleen bent, omdat je veel verhalen van anderen hoort. Maar je hoort die verhalen niet uit je omgeving, waardoor je je toch eenzaam en alleen voelt.”
Taboe eenzaamheid groot in coronacrisis: “Ik schaam me ervoor”
Daarin krijgt Kim bijval van Lotte. “Dit is vooral omdat de meeste eenzame jongeren hier niet over durven te praten. Er lijkt nogal wat taboe op te heersen.” Ze legt op de vraag of ze zelf met anderen over haar eenzaamheid praat, meteen de vinger op de zere plek: “Nee, omdat ik me ervoor schaam.” Die tendens is er bij alle vier de jonge vrouwen, en in tijden van een wereldwijde crisis is die schaamte dubbel zo erg.
“Ik ben normaal al bang dat mensen vinden dat ik me aanstel als ik zeg dat ik me eenzaam voel, laat staan in deze situatie”, vertolkt Milou het gevoel dat ook Lotte, Kim en Sandra onderstrepen. “Het taboe lijkt in deze crisis wel groter te worden, omdat ze zich alleen maar met het virus bezig houden en ze voor mijn gevoel al snel zullen zeggen of denken dat je je aanstelt”, vreest Kim de vooroordelen.
Minderwaardigheidsgevoel eenzamen in coronatijdperk
We kunnen dus vaststellen dat de verplichte social distancing veel jongeren eenzaam maakt of dat gevoel van eenzaamheid extra versterkt. En ook dat het taboe op eenzaamheid groeit als het coronavirus om zich heen grijpt. Maar wat ook opvalt is dat er opeens een gevoel van minderwaardigheid heerst onder eenzamen. Ik legde de vier dames deze stelling voor: “Mijn eenzaamheid is nu niet belangrijk, omdat er heel veel mensen getroffen zijn door corona en het zwaarder hebben dan ik.” Het antwoord was unaniem “ja”, ondanks sommige lichte twijfel.
Niet alleen zijn deze jongeren bang voor vooroordelen en praten ze niet over hun gevoelens uit schaamte, er heerst ook een gevoel dat mentale problemen momenteel, tijdens een wereldwijde noodsituatie, onbelangrijk zijn. Hoe kan dat ooit de bedoeling zijn? Misschien komt het omdat deze tieners en twintigers volledig genegeerd worden op alle vlakken: alles en iedereen lijkt geobsedeerd door aan de ene kant het virus en aan de andere kant het beschermen van alleen de kwetsbare doelgroepen.
Ook interessant: ‘Spreek gewoon mensen aan’ en nog 4 misverstanden over eenzaamheid
Eenzame jongeren vergeten: “Heel naar”
Kim noemt het “heel naar” dat er geen aandacht is voor eenzame jongeren en Lotte vindt het “jammer.” Een verklaring is moeilijk te vinden, maar volgens Milou komt het uit onwetendheid: “Ik denk dat er veel onbegrip is, omdat oudere mensen gezien worden als ‘de zwakkere doelgroep’ en jongeren als ‘de sterke doelgroep’.” De afsluitende reactie van Sandra maakt echter meteen korte metten met de gedachtegang van degenen die inderdaad zo denken. “Iedereen wordt getroffen, dus mag er ook aandacht zijn voor iedereen die het nodig heeft.”
Milou, Sandra, Kim en Lotte. Deze vier dappere personen deden hun moeilijke verhaal waar ze dagelijks mee struggelen. Het zijn er maar vier, maar ze zijn representatief voor een héle grote groep tieners en twintigers die wensten dat deze klotesituatie snel voorbij was, omdat ze zich dan misschien niet meer eenzaam hoeven te voelen. Daarom een oproep aan de media, aan social media, aan de ‘kwetsbare’ opa’s en oma’s en aan vaders en moeders: denk alsjeblieft ook aan de eenzame jongeren. Flatten the curve of loneliness.