Ineens zat Willem in de Wereld Draait Door aan tafel bij Matthijs. Niet om over bitches aan zijn penis, nieuwe Nikes of broodjes bakpao te praten. Nee. De materie was een stuk minder luchtig. De voormalig The Opposites-rapper zat namelijk aan tafel om het over Man in Nood te hebben, zijn nieuwste plaat. Hierop beschrijft hij hoe de rapper in een depressie belandde met suïcidale gedachten als gevolg.
Wie mij tien jaar geleden had gezegd dat hiphop anno 2018 ruimte zou bieden voor dit soort thema’s had ik voor gek verklaard. Tuurlijk, hiphop is tekstintensief en daarom uitermate geschikt voor het delen van gevoelens, maar meestal gebeurde dit afstandelijk, als rappers überhaupt al een boekje opendeden. Als je naar het album Eigen Wereld luistert, volgens velen de ‘bijbel’ van Nederlandse hiphop, hoor je dat Sticks en Rico absoluut gevoelens hebben, maar het blijft toch gissen naar wat er nou écht aan de hand is.
Depressie bij rappers
“Ik dacht dat het mij wel goed ging, nu heb ik alweer last van moodswings”, rapt Sticks bijvoorbeeld op het nummer Gekkenhuis. Dit is heel wat mysterieuzer omschreven dan “Verwarde staat, suïcidaal. Met angstaanvallen naar de GGZ-poli” zoals Willem doet op het nummer Oorlog.
Afgelopen jaar was er meer aandacht voor mentale gezondheid in de maatschappij. Deze switch naar meer openheid loopt parallel aan de ontwikkeling die hiphop heeft doorgemaakt. Zo ging Kanye West een partijtje moeilijk op Ye, dropte Willem ‘ineens’ – daarover later meer – een album over de meest duistere periode uit zijn leven en nieuwkomer S10 haar hele oeuvre wordt gedomineerd door onderwerpen als angststoornissen, opnames, depressies en medicatie.
Rappers lieten meer dan ooit tevoren zien bovenal mens te zijn. Met gevoelens, angsten en zorgen. Bovendien gebruikten ze zo hun stem en platform om legio mensen te ondersteunen en een punt van herkenning te bieden, bewust of onbewust. Deze rappers waren in 2018 eerlijker dan ooit.
Mr. Polska: Wie had dat gedacht?
De meest opvallende rapper van dit jaar was zonder meer Mr. Polska. De man, inmiddels al bijna tien jaar bekend onder het hiphoppubliek, liet dit jaar weten allesbehalve inhoudsloos te zijn. Tijdens een van de heetste zomers ooit dropte de sympathieke Pool een van de meest duistere videoclips van het jaar. In ‘Misfit’ bespreekt hij zijn depressieve periode uit 2017, ongehoorde gevoelens en een waardeloos zelfbeeld. Aan het eind van de video schiet Polska zichzelf door z’n hoofd.
Deze duistere track kwam voor veel mensen als een verrassing, maar Polska hintte in het verleden al vaker naar zijn depressie. Op het nummer ‘Respecteer mijn gezicht’ uit 2015 rapt hij namelijk al over zijn mentale strubbelingen. Het viel toen echter niet zo op, omdat dit nummer bol staat van de leipe teksten en epilepsie-opwekkende beats die we gewend zijn van Polska. Op een gigantisch harde beuker legt hij uit onzeker te zijn, een cocaïneprobleem te hebben en de lauwe reactie van zijn manager toen hij aangaf depressief te zijn.
Ik weet daarom niet hoe realistisch deze teksten waren, maar je kunt niet ontkennen dat Polska een bewogen leven kent dat gekenmerkt wordt door een hoop druk en onzekerheden. Het is daarom goed mogelijk dat de rapper al jaren met zijn gedachten worstelt.
Ga maar na. Hij geeft honderden shows per jaar, werd vader, verbrak de relatie met de moeder van zijn kind en zag zijn vriendengroep uit elkaar vallen (Nouveau Riche). Tel daar de onzekerheden van het muzikantenberoep bij op – helemaal als je muziek door een jonge doelgroep geluisterd wordt, zoals in Polska’s geval – en je hebt de ideale cocktail voor een depressie.
Willem: Van ‘bitches aan je penis’ naar Man in nood
In 2018 deed ook Willem een boekje open. Na enkele jaren van het toneel te zijn verdwenen kwam hij ijzersterk terug. Naast een hoofdrol in de film Catacombe, over matchfixing in het voetbal, bracht hij ook een nieuw album uit met de illustratieve titel Man in Nood.
Hierin heeft hij het over de meest duistere onderwerpen die je kunt bedenken. Het verlies van een vriend, vader worden en geldzorgen zorgen ervoor dat Willem depressief wordt. En niet zo’n beetje ook. Hij is suïcidaal en probeert zijn gevoelens te remmen met drank. De confrontatie met jezelf aangaan, en erkennen dat je van binnen eigenlijk een puinhoop bent, is immers eng. ‘Sta liever in de soos achteloos te tanken’, aldus de rapper zelf op het nummer Wilde Paarden.
Zelf vond ik deze ‘coming out’ niet zo verrassend, in tegenstelling tot de openbaringen van Polska. Tussen 2005 en 2013 stonden The Opposites (bestaande uit Willem en Big2, oftewel Twan) garant voor succes, stonden ze op alle grote festivals en gaven tientallen optredens per jaar. Als dat allemaal wegvalt doet dat gegarandeerd iets met je. Bovendien lieten beide jongens in de nadagen van The Opposites al weten dat het succes zo nu en dan zijn tol eiste.
Onder het commerciële succes van beukende hits als ‘Broodje Bakpao’, ‘Dom, Lomp & Famous’ en ‘Thunder’ gaan namelijk diepzinnige tracks over twijfels, eenzaamheid, verslaving en verlies schuil. Op het in 2010 uitgekomen dubbelalbum ‘Succes / Ik ben Twan’ vertellen beide heren bijvoorbeeld openhartig over hun leven naast het rappen.
In samenwerking met Trijntje Oosterhuis schrijft Twan een brief aan zijn overleden vader en Willem laat op ‘Licht Uit’ weten wel van een feestje te houden, maar vanwege verkeerde redenen: “’K moet echt uit mezelf vandaag. De duivel die roept m’n naam. Hij weet ik luister graag.” Ironisch genoeg heeft deze drang tot zelfdestructie 8 jaar later zijn tol geëist met Man in Nood als resultaat.
…En de andere helft van The Opposites
Officieel zijn The Opposites nooit uit elkaar gaan, maar de twee maken al jaren geen muziek meer en treden niet op. Twan verscheen de afgelopen jaren wat meer in de media dan Willem en bleef actief nummers maken, maar het zat niet lekker tussen hem en zijn voormalig collega, zakenpartner en bovenal vriend. Dit wordt expliciet beschreven in het aangrijpende nummer ‘Thuis’, dat begin 2018 uitkwam. Twan steekt van wal met een liefdesode aan zijn vriendin, maar schakelt al snel over naar minder hartverwarmende onderwerpen.
Hij heeft het over hoe anderen worstelen met een cokeverslaving, het feit dat mensen altijd gebruik van je willen maken als bekend persoon, ongeacht de omstandigheden (“Aangesproken door wat mensen die tickets willen scoren, en ik ben net m’n oma verloren”) en, jawel, de band met Willem. “Heb ruzie met m’n vrienden, hoofdstuk apart. Gedraag me als een dick, ook al zit je in m’n hart”, zo rapt Twan in het laatste couplet. Wat volgt is een beschrijving van het conflict waardoor de twee uiteindelijk uit elkaar gingen.
De details blijven in het midden, maar het had in ieder geval te maken met een verschillende visie op de toekomst en een gebrek aan steun voor elkaar. “Ik word ineens wakker en ik pas er niet meer tussen, het dal is zo diep nadat wij de hemel kusten.” Hij vervolgt met “Gevangen in mijn hoofd als ik moet doen als een pipo. Ik ben dit imago niet, moet er ff tussenuit, dit gaat zo niet.” De enige persoon die hij tijdens deze turbulente, maar super succesvolle, tijden nodig had was Willem. Maar hij was er niet. “100 jongens om ons heen en iedereen vindt ons lauw, maar ik heb alleen behoefte aan jou”.
Ook interessant: Op bezoek bij de man die met depressieve cabaretiers praat
S10: Vrij van stigma
En dan komen we naar mijn mening aan bij de meest opvallende, en jongste, verschijning uit deze lijst. S10 (spreek uit als ‘Es Tien’) is de artiestennaam van Stien Den Hollander (17) en haar nummers gaan niet soms over psychische problemen, maar meestal. Zeg maar bijna altijd. Het leverde haar een contact op bij Noah’s Ark, waar ze afgelopen jaar de EP ‘Lithium’ uitbracht. Bij hetzelfde label staan onder meer Kraantje Pappie, Jonna Fraser, Hef en Mr. Polska onder contract.
En tja, waar moet je in godsnaam beginnen met S10’s verhaal beschrijven? Het komt erop neer dat ze stemmen in haar hoofd hoort, meerdere depressieve perioden achter de rug heeft en op een gegeven moment zelfs 17 uur lang in een isoleercel werd opgesloten na een poging tot zelfmoord. Over al deze beladen, en uiterst kwetsbare onderwerpen doet ze verslag in haar muziek. Iconisch is dat haar eerste nummers zijn opgenomen met de microfoontjes in haar Apple-headset.
S10 is vooral vernieuwend omdat ze vertelt over wat ze nu meemaakt. Zowel Mr. Polska als Willem beschrijven gebeurtenissen uit het verleden, maar zijn er inmiddels overheen en reflecteren. Dit is niet het geval bij de rapper uit Hoorn. Ze hoort nog steeds stemmen en heeft het nog steeds zo nu en dan zwaar. Ze fungeert hierdoor als punt van herkenning voor leeftijdsgenoten die ook met zichzelf in de knoei zitten, en dat zijn er genoeg.
Bovendien zit S10 dankzij haar leeftijd niet vast aan het stigma dat hiphop alleen stoer mag zijn. De hele samenleving wordt steeds toegankelijker voor praten over gevoelens en de kracht die in kwetsbaarheid schuilt, en zij heeft daardoor de kans een hele generatie op te voeden om openhartig te zijn. Als jij op 17-jarige leeftijd al zo eerlijk met jezelf bent en je diepste kwetsbaarheden met een groot publiek durft te delen, ga je heel ver komen.
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid, of ontvang al onze artikelen via WhatsApp. Heb je geen social media of geen zin om ons te volgen? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.