Sommige mental health-influencers gebruiken hun mentale gezondheidsproblemen als vervanger voor een persoonlijke identiteit, en dat is een gevaarlijk spelletje. Zodra je namelijk financieel afhankelijk bent van je strubbelingen met gezondheid en hier veel aandacht door krijgt, kun je eigenlijk niet herstellen. Over het gevaar van bekend zijn om je problemen.
Het probleem met mental health influencers
Onlangs schreef ik over jezelf zijn en het vinden van een persoonlijke identiteit. Het is een thema dat ik zeer boeiend vind omdat iedereen zichzelf op de een of andere manier aan de wereld spiegelt om zo een plekje in deze turbulente wereld probeert te vinden. Ook op school horen leerlingen steeds vaker dat ze zich moeten specialiseren, zodat mensen weten wat je voor ze kunt betekenen.
Persoonlijke identiteit is dus niet iets dat op zichzelf staat, maar samenhangt met de wereld om ons heen. ‘Jezelf zijn’, wat dat dan ook moge betekenen, heeft daarom te maken met hokjesdenken. Door mensen hun persoonlijke identiteit in een vakje te stoppen maken we de chaotische wereld om ons heen een stukje beter begrijpbaar.
Nu zullen er vast mensen zijn die van zichzelf zeggen niet in hokjes te denken. Die overtuiging mag je hebben, maar volgens mij is het een onzinnige. Hokjesdenken zit namelijk in vrijwel alles verweven. Een klein voorbeeld. Zodra iemand zich voorstelt hoor je standaard “Ik ben [de naam]” gevolgd door “en ben [het beroep]”.
Slechts weinig mensen zeggen “Mijn naam is … en ik ben werkzaam als …”. Dit vind ik een opvallend verschil, want de eerste groep identificeert zich blijkbaar met hun naam en beroep, terwijl de tweede groep de naam loskoppelt van de identiteit en het beroep als onderdeel van een breder geheel ziet.
Het voorbeeld is triviaal en als journalist ben ik erop getraind om op mensen hun formuleringen te letten, dus geheel betrouwbaar is de analyse niet, maar het is een feit dat mensen continu zaken in hokjes plaatsen. Het is namelijk niet te doen om dingen en personen continu als geheel te beschrijven, in plaats van een triviaal kenmerk.
Hokjesdenken is overal
Als je songfestivalwinnares Conchita Würst in de menigte zoekt zeg je niet dat je iemand zoekt die de traditionele hokjes rondom genderidentiteit aankaart aan de hand van zelfexpressie en zichzelf daarom bepaalde mannelijke en vrouwelijke attributen aanmeet. Je zegt simpelweg dat je op zoek bent naar een vrouw met een baard. Hierbij heb je, zonder dat je het doorhebt, alweer een hokje gemaakt. Blijkbaar zijn er vrouwen mét en zonder baard op de wereld.
Daarmee is het ook heel logisch dat persoonlijke identiteit zo belangrijk is voor mensen: het onderscheidt ons van anderen en uiteindelijk wil iedereen gezien worden en aandacht krijgen. Een vrouw met een baard is immers niet meer zo interessant als er alleen maar vrouwen met baarden zijn.
Ook interessant: Gaten in je schedel boren tegen depressie: deep brain stimulation
De verkeerde ontwikkeling van mental health influencers
Persoonlijke identiteit is dus belangrijk, maar de manier waarop je deze ontwikkelt ook. Je kunt namelijk ook een negatieve persoonlijke identiteit schapen. Volgens mij is dit nu aan de hand bij veel zogenoemde mental health-influencers. Deze mensen zijn bijzonder actief op allerlei sociale media waar ze informatie geven over mentale gezondheidsproblemen zoals autisme, depressie, eetstoornissen en zelfbeschadiging, en daarin geen enkel blad voor de mond nemen.
Je hoort van de #mentalhealthwarriors wanneer het goed gaat, maar ook zeker wanneer het slecht gaat. Ze delen hun diepste geheimen online en ageren bijvoorbeeld tegen de maatregelen van Instagram om foto’s over zelfbeschadiging een halt toe te roepen. Vooral de onderlinge verbondenheid tussen maker en volger valt op. Volgers herkennen zich in de problemen waardoor er een soort micro-gemeenschap op platformen als Instagram ontstaat.
De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor mentale gezondheid, vooral in de media. BN’ers als Filemon Wesselink, Stephan Bouwman van Q-Music en Christina Curry komen openhartig voor hun ervaringen met allerhande problemen uit. Diezelfde trend heeft zich doorgetrokken naar Instagram waar mentale gezondheid-influencers rap professionaliseren.
Hier is an sich niks mis mee wat mij betreft. Influencer zijn is een relatief nieuw beroep en het kost tijd om verdienmodellen te ontwikkelen. Bovendien is mentale gezondheid voor iedereen belangrijk en wie hier content over maakt moet betaald worden.
Sterker nog, in mei 2018 ben ik deze website begonnen met als doel verhalen maken over mentale gezondheid, juist omdat ik het zo belangrijk vind. Deze uren had ik ook kunnen steken in goedbetaald commercieel freelance-werk, wat ik hiernaast doe. De afgelopen maanden wordt COMMEN. steeds vaker benaderd voor commerciële samenwerkingen en ik ben absoluut niet vies van een beetje kapitalisme, als wij onze kwaliteit maar onafhankelijk kunnen waarborgen.
Niet meer terug kunnen
Wat mij wel stoort is het feit dat mental health-influencers één worden met hun mentale problemen, en daardoor niet meer terug kunnen. Door alles over je geestelijke strubbelingen op internet te plaatsen wordt je persoonlijke identiteit namelijk publiekelijk bezit, of je dit nu wil of niet.
Wanneer je duizenden volgers hebt realiseer je het waarschijnlijk niet, maar ieder account is van een individueel mens. Deze personen bekijken je Stories de hele dag, staan op met je content, kijken tijdens het eten naar je foto’s en checken voor het slapengaan nog even wat je hebt gedaan.
Op die manier leren je volgers jou kennen, maar jij hen niet. Een van de redenen waarom ze jou als influencer volgen is omdat ze een stukje herkenning in de mentale problemen vinden. Er wordt een connectie aangegaan omdat jij aangeeft met paniekaanvallen, depressie of zelfbeschadiging te kampen, en zij wellicht ook.
Tegenwoordig betekent dit dat je interessant bent voor merken en zodoende geld kunt verdienen met je Insta-profiel, als je maar genoeg volgers hebt. Dit is een gevaarlijk spelletje en het valt het best uit te leggen aan de hand van een voorbeeld.
Ik ben geen influencer en heb ook niet de wens om het te worden. Wel schrijf ik als techjournalist voor enkele goed gelezen websites. Lange tijd besefte ik nooit dat er achter deze bezoekers, die in de statistieken slechts wat cijfertjes zijn, daadwerkelijk mensen van vlees en bloed met een mening schuilen.
De invloed op volgers
Toen ik de Nokia 5.1 moest reviewen voor Android Planet las ik in de reacties terug dat ik in vrijwel iedere review een bug ontdek die geen van de andere sites ontdekt. En toen ik een opinieartikel schreef over de toegenomen concurrentie van Netflix kreeg ik van bezoekers te horen dat ik blijkbaar altijd in tegenstellingen schrijf, en deze te ver door voer. Toen ik over de nieuwe Facebook-munt schreef kreeg ik in de reacties te horen dat ik een vooroordeel richting Facebook heb en onevenredig kritisch ben.
Het punt dat ik probeer te maken is dat lezers mijn artikelen dagelijks checken en daardoor weten dat ik inderdaad heel kritisch ben, dat ik inderdaad hou van rechttoe-rechtaan-zinnen en dat ik inderdaad vind dat technologie op de huidige manier niet nuttig ontwikkelt.
Hierdoor heb ik blijkbaar een soort imago en identiteit voor mezelf gesmeed, zonder dat ik het doorheb. Als ik nu morgen ineens een bericht ga typen over dat het fantastisch is dat Facebook een nieuwe munt in de markt wil zetten, is het volstrekt ongeloofwaardig.
Ook interessant: Liefdesverdriet kent helemaal geen maximumtijd
Vervanger van identiteit
En precies hier ligt naar mijn idee het gevaar van mental health-influencers. Wanneer jij je bekendheid, imago en inkomsten baseert op het openlijk vertellen over je labels uit de DSM V, kun je eigenlijk niet meer herstellen. Zodra je niet langer depressief of eenzaam bent, of niet meer aan zelfbeschadiging doet, neem je afscheid van een ontzettend groot stuk van je persoonlijke identiteit.
Je hebt immers een kader voor jezelf gesmeed, waarin mensen je kunnen herkennen, en hier kun je niet zomaar uit. Je moet niet alleen op een andere manier aandacht ‘zoeken’ (dit bedoel ik niet beledigend want iedereen heeft aandacht nodig), maar ook nieuw werk vinden. Bovenal weet je niet meer hoe je jezelf moet zijn.
Hetzelfde probleem zie je bij voormalig topssporters. Ze blijven hun pensioen maar voor zich uitstellen en gaan nog een jaartje door met voetballen, hockyen, schaatsen of volleyballen omdat dat is wat ze zijn: sporter. Hun sport gaat veel verder dan alleen een balletje trappen of gooien, want ook hun sociale leven hangt ermee samen. Voorbijgangers vragen wanneer je volgende wedstrijd is, wat je van de beslissing van de scheidsrechter vond en of het doelpunt nou wel of niet onterecht was.
Een gevaarlijk spelletje
Veel sporters weten hier niet mee omgaan en hebben nooit een identiteit gekweekt buiten het zijn van een atleet na. Het is niet voor niets dat bijna 80 procent van de NFL-spelers binnen vijf jaar na het stoppen met hun carrière compleet blut zijn, of zware financiële problemen hebben. Ze hebben nooit hoeven nadenken over wie ze zijn, wat ze doen en waarom ze dat doen, omdat ze ‘gewoon’ bezig waren met American Football spelen.
Gediagnosticeerd zijn met een vorm van depressie, persoonlijkheidsstoornis of andere psychische klacht is niks om trots op te zijn of mee te pronken. Het is een hulpmiddel voor de medische wereld om jou de juiste behandeling te kunnen geven, maar meer niet. Het is geen maatstaf voor wie jij bent en zeker geen vervanger van een persoonlijke identiteit.
Natuurlijk is het wel verstandig om de ervaringen mee te nemen, te verwerken en in je voordeel te gebruiken, maar je labels zijn maar een verschrikkelijk klein onderdeel van je persoonlijke identiteit. Pas daarom op met hoe je jezelf framet op social media, want bekendheid en geld vergaren met mentale problemen is een gevaarlijk spelletje.