‘Het gevolg van de studiestress is dat ik niet meer durf te stoppen met studeren, wat eigenlijk helemaal niet productief is. Op zo’n moment zit ik uren achter de laptop, maar eigenlijk ben ik alleen maar bezig met piekeren, naar het scherm staren of huilen. En toch dwing ik mezelf keer op keer om door te gaan.’
3 studenten over studiestress
Verslagen uitstellen, te laat beginnen met leren voor toetsen en daardoor op het laatste moment in tijdnood komen. De meeste scholieren en studenten zal dit bekend in de oren klinken. Je schoolperiode is een vormende periode van je leven waarin je (als het goed is) leert plannen, omgaan met verantwoordelijkheden en zelf moet leven met de consequenties van je (uitstellende) leergedrag. Het hoort erbij dat dit niet altijd van een leien dakje gaat.
Maar wat doe je wanneer je continu aan het piekeren bent over je schoolprestaties, buikpijn krijgt van de stress en ’s avonds niet kunt slapen door je overvolle agenda? Dan heb je mogelijk last van studiestress. Scholieren en studenten die hieraan lijden ondervinden niet alleen lichamelijke gevolgen zoals hoofdpijn en buikpijn, maar hebben ook last van mentale klachten waaronder angstaanvallen, onzekerheid en een beschadigd zelfbeeld.
Uit onderzoek van EenVandaag blijkt dat studiestress een steeds groter probleem wordt. Maar liefst 45 procent van de jongeren is weleens thuis gebleven van school of studie omdat hij/zij het gevoel had oververmoeid te zijn. Uit een ander onderzoek van de Hogeschool Windesheim blijkt dat 62 procent van de studenten prestatiedruk ervaart, en een bijna even groot percentage zegt dat deze druk de afgelopen jaren is toegenomen. Weer de helft daarvan zegt hierdoor in enige mate last te hebben van angsten en/of depressie.
Nu komt vaak het argument voorbij dat jongeren van tegenwoordig ‘niets meer gewend’ zijn, maar dat is volgens mij te simpel. Een grootschalige Britse studie onder ruim 40,000 studenten vergeleek namelijk hoe verschillende generaties studenten prestatiedruk ervaren. De conclusie? De huidige studerende twintigers voelt 33 procent meer druk dan hun generatiegenoten van dertig jaar geleden. Ook kijken de studiebollen van nu een stuk kritischer naar zichzelf dan hun ouders en grootouders deden.
Praten met, in plaats van over
Ook in mijn eigen omgeving hoor ik vaak genoeg van medestudenten dat ze het niet meer kunnen bolwerken. Nu kun je natuurlijk een artikel maken met allerlei wetenschappelijke feiten en daarmee over mensen met studiestress praten, maar ik spreek liever met ze. In gesprek met drie jongeren en hun ervaringen met studiestress.
Daphne (20), student Social Work
‘Achteraf gezien had ik op jonge leeftijd al problemen met stress en onzekerheid. Toen ik op de basisschool zat vroeg ik bijvoorbeeld vaak aan de leraar bevestiging of ik een opdracht wel goed deed. Ik durfde er dan niet zelfstandig aan te beginnen en op mezelf te vertrouwen. Op de middelbare school merkte ik dat ik echt last kreeg van faalangst en studiestress.’
‘Bij studiestress begin ik vooral obsessief te piekeren en ik kan gedachtes moeilijk loslaten. Ook tijdens ontspannende activiteiten blijft m’n hoofd maar doorgaan. Ik ben dan onrustig omdat ik weet dat ik nog veel aan school moet doen, ook al heb ik in principe nog genoeg tijd voor de deadline. Bij studiestress ben ik ook in mezelf gekeerd en niet vrolijk. Mijn vader weet zo precies wanneer ik een verslag moet maken of wanneer er een tentamen aankomt.’
‘Het gevolg van de studiestress is dat ik niet meer durf te stoppen met studeren, wat eigenlijk helemaal niet productief is. Op zo’n moment zit ik uren achter de laptop, maar eigenlijk ben ik alleen maar bezig met piekeren, naar het scherm staren of huilen. En toch dwing ik mezelf keer op keer om door te gaan.’
‘Ik heb eigenlijk alleen last van studiestress wanneer het om iets gaat waar je studiepunten voor krijgt. In mijn beleving hangt er dan heel veel vanaf. Tijdens de uitleg in de les gaat het meestal nog best oké, maar als ik dan thuis begin aan bijvoorbeeld een verslag is het meestal meteen raak.’
Even parkeren
‘Op de middelbare school kon ik helemaal niet met stress en faalangst omgaan. Ik hield schoolzaken niet meer bij, stelde continu uit en vermeed toetsen door me ziek te melden. Sinds ik ben begonnen met mijn hbo-opleiding lukt het beter om te plannen en niet uit te stellen. Ook spreek ik met mezelf af hoelang ik ergens aan mag werken. Wanneer ik vastloop of moet huilen door mijn onzekerheid kan ik het nu even parkeren. Wanneer ik het dan later weer oppak gaat het wel weer.’
‘Sommige dingen hebben ook niet geholpen in het omgaan met studiestress. Op de middelbare school zei een leraar bijvoorbeeld ooit tegen mij dat ik positieve faalangst had omdat ik wel goede punten haalde, terwijl ik erg bang was voor toetsen en niet kon stoppen met leren. Ik voelde me toen niet serieus genomen. Op het hbo heb ik hulp gekregen van een mentor en studieadviseur die me gelukkig wel serieus namen.’
‘Mijn probleem ligt echter dieper dan alleen studiestress. Ik ben met die onzekerheden aan de slag gegaan bij een psycholoog. Bij mij komt de prestatiedruk en stress vooral voort uit een gebrek aan zelfvertrouwen en zelftwijfel. Ik leg de lat continu te hoog voor mezelf. Feitelijk koppelde ik mijn eigenwaarde aan externe factoren.’
Ook interessant: Onzekerheid overwinnen, maar dan zonder gelul
David (19), student Farmacie
‘Toen ik aan mijn hbo-opleiding begon kreeg ik voor de eerste keer te maken met studiestress. Ik verhuisde een paar weken voor de start van de studie naar een nieuwe stad en dat maakte me onrustig. Ik moest in een paar weken verhuizen, dingen regelen voor school en de stad leren kennen. Ook wilde ik meedoen aan de soort van verplichte huisactiviteiten, want ik kwam te wonen in een hecht studentenhuis.’
‘Op de basisschool en aan het begin van de middelbare school ben ik veel gepest en daardoor wilde ik tijdens m’n studententijd per se veel sociale contacten opdoen. Ik wilde er vooral direct bij horen en niet het buitenbeentje zijn. Ik was dus aan het begin van mijn hbo veel bezig met afspreken met vrienden, aansluiten bij een sportvereniging en geld verdienen om het op mezelf wonen te betalen.’
‘Toen daar ook nog de studielast bij kwam werd het al snel teveel. Ik heb geen moeite met plannen, maar wel met uitvoeren. Vaak zat ik thuis en wist ik dat ik bijvoorbeeld over twee weken meerdere verslagen moest inleveren en een toets had, maar toch kon ik mezelf er niet toe zetten om te beginnen. De studiestress zat continu ergens achter in m’n hoofd waardoor ik bijvoorbeeld ook niet goed kan slapen.’
Onrust
‘Ik merk dat ik bij studiestress heel onrustig word. Het vooruitzicht van allerlei activiteiten zorgt ervoor dat ik het te overweldigend vind en daardoor bijvoorbeeld veel dutjes ga doen, terwijl ik eigenlijk gewoon aan de slag zou moeten. Wanneer ik dan eindelijk aan het werk ben voel ik me lichamelijk onrustig, en heb ik bijvoorbeeld continu de drang om m’n handen te stretchen of een stukje te lopen.’
‘Nu ik in het tweede jaar van mijn studie zit gaat het beter met de druk. Ik heb meer balans en ben bijvoorbeeld naar een rustigere kamer verhuisd, waar geen opendeurenbeleid is. Ook heb ik nu een vast clubje vrienden en zit ik standaard in de bibliotheek wanneer ik moet studeren. Ik werk altijd op de computers van de bieb zodat ik letterlijk niks anders kan doen dan studeren. Zodoende doe ik thuis helemaal niks meer, en dat vind ik chill.’
‘Ik heb mijn studiestress zelf aangepakt en er geen hulp bij gehad van een begeleider. Ik ken mezelf en weet vaak prima wat de oplossingen voor mijn problemen zijn, maar pas ze simpelweg niet toe. Uiteindelijk kon ik zo echter niet verder en moest ik dus wel iets aan de studiestress en prestatiedruk doen. Ik had alleen wel eerder moeten beginnen, maar dat is ook wel weer typisch voor mijn karakter.’
Lees ook: Interview: De mensen die vanwege een depressie met school stopten
Zoë (24), net afgestudeerd in International Business Communication
‘Al van kleins af aan ben ik een streber geweest en heb ik een hekel aan falen. Hierdoor legde ik mezelf altijd veel druk op en wilde ik bijvoorbeeld minstens een 8 halen voor schoolopdrachten. Op de basisschool heeft een leraar tegen m’n vader verteld dat ik misschien last had van faalangst, omdat ik al in groep 6 bezig was met de Cito-toets die pas over twee jaar zou plaatsvinden.’
‘Uiteindelijk maakte ik deze toets niet heel goed omdat ik het te spannend vond. Ik weet nog wel dat toen we de toets gingen maken alle tafeltjes in een andere opstelling stonden en iedereen eten en drinken meenam. Hierdoor raakte ik tijdens het maken van de toets continu afgeleid door geluidjes van etende kinderen en ik kon gewoon niet wennen aan de hele setting. Ik werd uit m’n comfortzone gehaald en kon niet aarden.’
‘Op de middelbare school werd mijn studiestress erger, en zat ik vaak al weken van tevoren met m’n handen in het haar. Als we bijvoorbeeld een groepsproject moesten inleveren over 8 weken zat ik tijdens de uitleg al te bedenken hoe het er uit zou komen te zien en wat er allemaal zou kunnen misgaan. Ook maakte ik me zorgen of ik het wel goed ging doen.’
‘Uiteindelijk heb ik daarom een cursus voor faalangst gedaan, maar die hielp niet echt. Wel bleef ik goede cijfers halen en behaalde daarom een vwo-diploma met een 8.2 als gemiddeld cijfer. Hierna nam ik een tussenjaar waarin ik bij de Starbucks heb gewerkt omdat ik helemaal opgebrand was en op zoek was naar een ‘simpel’ baantje om m’n hersenen rust te geven. Dit tussenjaar was prima, maar ik merkte wel dat ik school te leuk vond om ermee te stoppen.’
Zenuwtrekjes aanleren
‘Toen ik begon aan de universiteit wist ik eigenlijk al van mezelf dat ik iets moest veranderen, want het constante piekeren brak me steeds vaker op. Ik begon ook lichamelijke klachten te krijgen en had bijvoorbeeld last van spanning in m’n benen waardoor ik continu m’n enkel heen en weer bewoog om te strekken. Uiteindelijk leerde ik mezelf meerdere zenuwtrekjes aan. Ik merk eigenlijk niet eens meer dat ik het doe.’
‘Uiteindelijk ben ik naar een studentenpsycholoog gegaan die me heeft doorverwezen naar een behandeling bij een GGZ-instelling. Hier heb ik praattherapie gevolgd en mijn problemen geanalyseerd. Het bleek dat ik last had van faalangst en nog met onverwerkte dingen uit m’n jeugd liep. Het perfectionisme had me veel gebracht, maar brak me steeds vaker op.’
‘Ik heb beter leren omgaan met studiestress door ontzettend nauwkeurige planningen te maken. Ik stel doelen op wekelijkse, maandelijkse en jaarlijkse basis en heb een groot whiteboard in de woonkamer staan met daarop alles wat ik wil bereiken. Omdat ik deze doelen dagelijks zie voorbijkomen krijg ik rust in m’n gedachten want ik ben meer bezig met het grote plaatje, in plaats van de kleine dagelijkse taken.’
‘Ook vind ik het fijn om per uur aan te geven wat ik op een dag ga doen. Ik ben nu op zoek naar een baan en geef dan bijvoorbeeld aan dat ik van 9:00 tot 13:00 uur 4 sollicitatiebrieven wil versturen. Vervolgens ga ik dan 13:00 tot 14:00 uur sporten en daarna verder met m’n thuisstudiecursus. Om 17:00 uur is het tijd om te koken en om 20:00 uur spreek ik af met vrienden. Wel ben ik bang dat ik studiestress ga meenemen naar m’n eerste ‘echte’ baan en dan dezelfde symptomen ga vertonen.’
Meer over studiestress
Kamp jij met studiestress en wil je persoonlijke hulp of advies? Neem dan contact op met MIND Korrelatie. Je kunt (anoniem) bellen, chatten, WhatsApp’en en mailen met een van hun psychologen of maatschappelijk werkers.