“Mannen moeten leren dingen anders aan te pakken, maar vrouwen voelen zich hierbij nog niet op hun gemak. Als maatschappij vinden we dat mannen meer moeten kunnen huilen, als het maar niet om ‘onze man’ gaat”
Waarom plegen mannen vaker zelfmoord dan vrouwen?
In mijn naaste omgeving zijn er best veel mensen die zelfmoord hebben gepleegd. Mijn eerste ervaring met zelfdoding was toen ik 5 was. In die tijd koos mijn oom Kees ervoor om uit het leven te stappen. Een paar jaar daarna deed de zoon van de beste vriendin van mijn moeder hetzelfde.
Ook tijdens de middelbare school kreeg je zo nu en dan mee dat een leeftijdsgenoot zelfmoord had gepleegd. De meest heftige ervaringen met zelfdoding kreeg ik mee toen ik 19 was. In die tijd kreeg ik een relatie met een meisje waarvan haar vader op jonge leeftijd zelfmoord had gepleegd. Toen zag ik pas echt in wat voor impact het heeft op een familie. Dit beeld werd nog een stuk helderder toen een paar jaar later het broertje van een goede vriend zich op 17-jarige leeftijd van het leven ontnam.
De rode draad in dit verhaal? Het zijn allemaal mannen. In mijn naaste omgeving ken ik geen enkele vrouw die zelfmoord heeft gepleegd. Dit beeld wordt bevestigd door statistieken. In 2017 overleden 1304 mannen aan zelfmoord, tegenover 613 vrouwen, zo meldt 113 Zelfmoordpreventie.
Dit zijn dus in totaal 1917 sterfgevallen door zelfmoord, of vijf mensen per dag. Opvallend is dat vrouwen vaker zelfmoordpogingen ondernemen, maar dat mannen een hogere kans van slaging hebben. Waar komen deze gigantische verschillen vandaan?
Lees ook: Interview: hoe het is als je broertje zelfmoord pleegt
Mannen zoeken geen hulp
De meest voor de hand liggende oorzaak is dat mannen geen hulp zoeken bij problemen. Zij staan over het algemeen negatiever tegenover het zoek van psychologische hulp dan vrouwen, zo concludeert een onderzoek uit 2005.
Hierdoor blijven ze gevoelens opkroppen zonder dat erover te praten, bijvoorbeeld met vrienden of familie, of met professionele hulpverleners. Een ander (Amerikaans) onderzoek zegt dat in het jaar voor de zelfmoord slechts 35 procent van de mannen in therapie was, tegenover 58 procent van de vrouwen.
“Mannen kunnen veel minder goed over hun gevoelens praten dan vrouwen. Als ze het leven moeilijk vinden, zullen ze dat niet zo snel aan iemand vertellen. Mannen horen niet gevoelig te zijn, denken ze, en moeten sterk zijn. Uiteindelijk zorgt dat ervoor dat ze verdrinken in hun eigen problemen, maar dat met niemand delen.”
Het zijn de woorden van journalist Nathan Vos. Hij schreef een boek naar aanleiding van de zelfmoord van zijn jongere broer. Hij schreef het verhaal om zijn eigen verdriet te verwerken. Als onderdeel van dit proces interviewde hij ook 11 weduwes van mannen die hetzelfde deden als zijn broer.
Een andere sociale oorzaak is dat mannen minder goed kunnen omgaan met nieuwe levensfases dan vrouwen. “Van scholier naar werknemer, van jongen naar adolescent, van vriendje naar vader. Als ze die nieuwe rol niet kunnen vasthouden, leidt het in hun beleving tot gezichtsverlies”, aldus psychiater Jan Mokkenstorm. “Ze hebben het gevoel alles zelf te moeten oplossen. Zeker als het gaat over praten over hun gevoelens van hopeloosheid.”
Mannen willen écht dood, voor heel even dan
Ook biologisch zijn er verschillen, zegt psychiater Jan Swinkels. “Bij mannen die zichzelf om het leven willen brengen, zie je dat ze dat vaak maar heel kort willen. Het wordt ze te veel, ze zien geen uitweg, en willen dan zelfmoord plegen. Maar als iemand ze dan tegenhoudt, begrijpen ze soms al een kwartier later niet meer waarom ze uit het leven wilden stappen.”
Deze claim wordt gedekt door een onderzoek uit 2011, waarin wordt aangetoond dat mannen over het algemeen impulsiever zijn dan vrouwen. Een andere studie uit 2018 concludeert ongeveer hetzelfde: mannen zouden vooral in het moment zelfmoord willen plegen, terwijl vrouwen meer overmand worden door emoties en niet per se een doodswens hebben.
Houd er alleen wel rekening mee dat het verschrikkelijk lastig is om harde uitspraken over dit soort onderwerpen te doen, ook voor wetenschappers. Wel staat als een paal boven water dat mannen doorgaans wat agressiever zijn, en sneller drastische beslissingen nemen. Bovendien drinken mannen die een zelfmoordpoging doen vaker alcohol dan vrouwen. Zoals we allemaal weten neemt dit remmingen weg en ga je er minder helder door nadenken.
Het grootste deel van de mensen die een zelfmoordpoging overleeft, is daar achteraf blij mee. Swinkels: “Het hormoon dat vrijkomt bij extreme stress kan het brein als het ware vernietigen. De verbindingen die je gedurende je leven hebt aangemaakt worden zo verbroken. Hierdoor kun je niet meer helder nadenken, waardoor je misschien gaat denken dat suïcide de beste optie is.”
Ook interessant: Straatvraag: heb jij weleens aan zelfmoord gedacht?
“Dat is een mythe”
Maar wat kunnen we met z’n allen doen om het schrikbarend hoge aantal zelfmoorden naar beneden bij te brengen? Voordat je die vraag kunt beantwoorden moet je wat weten over de risicogroepen. In tegenstelling tot wat de meeste mensen denken, komt zelfmoord niet het meest voor onder jongeren. “Dat is een mythe”, geeft psychiater Robert Whitley aan. Wel is zelfdoding de belangrijkste doodsoorzaak onder jongeren.
Zelfmoord komt namelijk vooral voor onder mensen van middelbare leeftijd (45 tot 60 jaar). “In deze leeftijdsfase raken relatief veel mannen hun baan kwijt, of gaan ze scheiden.” Het risico op zelfdoding neemt toe wanneer mensen door een fase van rouw gaan, bijvoorbeeld om hun baan of relatie. “Mannen verliezen door dit soort ingrijpende gebeurtenissen hun doel in het leven. Ze krijgen hierdoor het gevoel dat de bodem onder hun voeten vandaan zakt”, verklaart Whitley.
Mannelijkheid herdefiniëren
We moeten daarom als maatschappij anders gaan kijken naar mannelijkheid, vindt Whitley. “Ik vind dat we als maatschappij en cultuur het hele begrip van mannelijkheid moeten gaan herdefiniëren. Ik hoop daarom ook dat het beeld van de ‘zwijgzame man’ in toekomstige generaties verloren gaat.”
Julie Campbell, directrice van het Canadees platform voor zelfmoordpreventie, is het hiermee eens, en geeft aan dat hierin een speciale rol voor vrouwen is weggelegd. “Mannen moeten leren dingen anders aan te pakken, maar vrouwen voelen zich hierbij nog niet op hun gemak. Als maatschappij vinden we dat mannen meer moeten kunnen huilen, als het maar niet om ‘onze man’ gaat”, zegt Campbel. “We zitten nog een beetje vast in die klassieke man/vrouw-rollen, en daar moeten we aan werken.”
Deze genderpatronen schijnen ook door in het antwoord dat Nathan de Vos, wiens broer zelfmoord pleegde, gaf op de vraag wat je moet doen wanneer je ziet dat een man het moeilijk heeft. “Let een beetje op hem, maar respecteer dat hij het wil oplossen op een mannenmanier.” Dit betekent dat je zo direct mogelijk moet zijn. “Je moet het bespreken. Directe vragen stellen. ‘Ben je wanhopig?’. ‘Denk je aan zelfmoord?’”, geeft psychiater Kerkhof aan.
Hierna is het tijd om hulp te zoeken. Mensen denken vaak dat hun zelfmoordgedachten vanzelf overgaan, maar dat is lang niet altijd zo. Kerkhof: “Wie suïcidaal is, moet altijd hulp zoeken.”
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid. Heb je geen social media of geen zin om ons te volgen? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.