Littekens en zelfbeschadiging gaan hand in hand. Uit eigen ervaring weet ik hoe het is om met deze schaamte te leven. Aan de hand van enkele voorbeeldsituaties geef ik in dit artikel aan hoe je kunt omgaan met littekens die het resultaat zijn van zelfbeschadiging.
Littekens en zelfbeschadiging
Littekens zijn vaak een direct en zichtbaar gevolg van zelfbeschadiging, en sommigen zullen ook nooit meer weggaan. Uit eigen ervaring weet ik dat er oliën en crèmes op de markt zijn die ervoor zorgen dat deze beschadigingen (lichtelijk) wegtrekken, maar daar wil ik het in dit artikel niet over hebben. Voor mij is het belangrijker dat we het gaan hebben over het accepteren van je lichaam, en het doorbreken van de schaamte. ‘Waarom?’, denk je misschien.
Omdat het bedekken van littekens heel persoonlijk is. Voor de een werkt het, maar de ander denkt al snel ‘fuck it’: ik heb geen zin om me mijn hele leven mijn lichaam te moeten bedekken. Bovendien kunnen ze overal op je lichaam zitten, wat het verbergen des te lastig maakt. Daarnaast werkt make-up niet altijd. Zo is onder meer de kleur en dikte van littekens van belang. Bovenal denk ik niet dat dit het belangrijkste is wat je moet weten over schade overhouden aan zelfbeschadiging.
1. Littekens vallen minder op dan je denkt
Dit geldt voornamelijk voor kleinere, lichtere littekens. Omdat jij weet waar ze zitten, let jij er wel op. Maar de kans dat het je tante opvalt is vrij klein. Het is bijna niet zichtbaar, en veel mensen registreren het niet als belangrijk. De littekens vallen weg in het algehele beeld van jou: mensen letten minder op details dan je zal verwachten.
Lees ook: We hebben een nieuwe definitie voor zelfbeschadiging nodig
2. Iemand vraagt naar je littekens. Hoe reageer je?
Dit werkt voor iedereen anders. Neem je iemand in vertrouwen en vertel je eerlijk over hoe je aan je littekens komt, of niet? Wat je ook doet, onthoud dat je jezelf nooit hoeft te verantwoorden richting anderen. Het is jouw lichaam en het zijn jouw negatieve ervaringen. Als je het er niet over wil hebben, dan is dat prima.
Ik vind het persoonlijk vooral lastig wanneer mensen vragen naar littekens die duidelijk niet het gevolg zijn van zelfbeschadiging. Er zijn immers overblijfselen (denk aan een serie rechte lijnen op een pols of een hele boel rechte littekens op dezelfde plek) waarvan de oorzaak overduidelijk is. Maar, er kunnen ook littekens ontstaan die wat vager zijn. Op dat moment vind ik het lastig om in te schatten of mensen weten waar ze naar vragen, en of dit het juiste moment is om te beginnen over iets zeer persoonlijks als zelfbeschadiging.
Dat ligt meestal ook aan de omgeving en of ik verwacht dat iemand gaat schrikken, of niet. Zelfs als je je littekens geaccepteerd hebt en er heel open over kunt praten, is het altijd goed om te bedenken hoe iemand gaat reageren. Daar kun je dan vervolgens weer op in spelen. Verwacht je een schrikreactie? Ga dan niet op een drukke verjaardag ineens uitweiden over je verleden.
3. Hoe reageer je op een feestje over vragen?
Als ik zelf op een feestje sta zal ik er sowieso niet zo snel voor kiezen om iemand te vertellen hoe ik aan een litteken kom. Soms, zelfs al is het een goed moment met een persoon die ik vertrouw, heb ik ook gewoon geen zin om erover te praten. Soms beloof ik dan om erop terug te komen. Op andere momenten vertel ik een smoesje, of zeg ik eerlijk dat ik het er niet over wil hebben.
Ik weet het: smoesjes verzinnen is waarschijnlijk niet de beste manier van hiermee omgaan. Bovendien is het in principe liegen. Wel weet ik dat het voor mij makkelijker is om mensen zo afstand te houden. Soms voel ik me hierna echter wel schuldig.
Ook interessant: Waarom zelfbeschadiging hetzelfde is als een verslaving
4. Reacties expres niet uitlokken
Bedekkende kleding dragen is ook een manier om controle te hebben over de reacties. Als je geen zin hebt om tekst en uitleg te geven is dit een goede optie. Ook is het een veilige optie wanneer je voor het eerst naar een nieuwe school of baan gaat.
5. Accepteren van littekens
Het allerbelangrijkste is leren omgaan met littekens. Sommigen zullen namelijk nooit meer wegtrekken, en je wil ook niet de rest van je leven alles uit de kast trekken om ze te verbergen. Ik weet echter ook dat je neerleggen bij het feit dat je oud verdriet aan de buitenkant draagt, makkelijker gezegd is dan gedaan.
Ik zie mijn littekens nu als een deel van mij. Ze horen bij mij en op mijn huid. Ja, het is vervelend dat sommigen nooit meer zullen wegtrekken, maar het is nu eenmaal zo, ik kan het niet terugdraaien. Voor mij helpt dat idee heel erg – dat ik het niet kan terugdraaien – dus het beste wat ik kan doen voor mezelf is accepteren dat ze er zijn en met ze samenleven. Het is ook een bewijs dat je ergens doorheen bent gekomen. Misschien was dit niet de meest prettige manier, maar je bent er nog en dat is meer waard.
Lees verder: Waarom zelfacceptatie heel belangrijk is, en hoe je het verbetert