Maar liefst één op de drie Nederlandse huishoudens heeft schulden. Bij meer dan één miljoen mensen is er sprake van problematische achterstanden, zo blijkt uit een onderzoek van het Nibud. Dat zijn flinke aantallen! Maar waar beginnen schulden en hoe beïnvloedt het hebben van schulden het gedrag van mensen? En hoe zorgt dat gedrag er juist voor dat deze geldproblemen zich nog verder opstapelen? Dat heeft alles te maken met tunnelvisie. En ik zal uitleggen waarom.
Ze zeggen wel eens dat geld niet gelukkig maakt. En ergens is die uitspraak ook wel waar, geld alleen maakt niet gelukkig. Maar het hebben van geld maakt het wel verdraaid makkelijk om juist die dingen te doen die ons zo gelukkig maken, toch? Zeker als je weet hoe het is om schulden te hebben. En met schulden bedoel ik niet die ene vriend die je twee tientjes verschuldigd bent. Of die ene aankoop die je gedaan hebt via ‘achteraf betalen’ van een paar geeltjes die je vergeten bent te betalen.
Lees ook: ‘Het is tijd voor een nieuwe definitie van succes.‘
Het hebben van serieuze schulden gaat over meer dan ‘slechts een paar tientjes’. Het gaat om structurele, hoge bedragen die zich na verloop van tijd hebben opgestapeld tot honderden, duizenden of zelfs tienduizenden euro’s. Vaak begint dat bij kleine bedragen, maar gaandeweg verliezen mensen het overzicht en steken ze hun kop steeds verder in het zand. Bijvoorbeeld door schaamte: het is nu eenmaal bijzonder pijnlijk om je fouten te erkennen.
Maar wat je ook vaak ziet is – in het verlengde van schaamte – dat mensen niet weten hoe ze uit hun geldproblemen moeten komen. Daarvoor hebben zij hulp nodig van de mensen om hen heen of van professionals. En ik spreek uit ervaring als ik zeg dat het erkennen van je fouten die tot financiële problemen hebben geleid, enorm belastend en confronterend is. Vooral omdat het voelt alsof je andere mensen opzadelt met je problemen. En dat versterkt dat gevoel van schaamte.
Tunnelvisie: alles draait om geld
Mensen met schulden denken vaak maar aan één ding; hun geldgebrek. Alles in hun leven en de keuzes die ze dagelijks maken draaien hier om. Ik verloor zelfs mijn toekomst uit het zicht. Elke dag voelde als overleven. Elke stuiver was voor mij het verschil tussen de ene dag net aan doorkomen en de andere dag een maaltijd moeten overslaan. En als ik het niet kon betalen dan haalde ik het wel weer van mijn creditcard af, waardoor de schuld alleen maar verder op liep. Maar dat was zorg voor later, want ik had een honger te stillen.
Ontken het of niet, maar geld heeft zo`n sterke invloed dat het je mentale bandbreedte verkleint. Logisch nadenken wordt lastig als je enorme schulden hebt en je het overzicht over je financiën volledig kwijt bent. Informatie onthouden en denken in oplossingen gaat dan niet meer zo makkelijk. Terwijl dit juist de vaardigheden zijn die je nodig hebt om uit de schulden te komen. Zeker bij langdurig aanhoudende geldproblemen loop je het gevaar om dusdanig veel met geld bezig te zijn, dat je je andere levensdomeinen ook gaat verwaarlozen.
Zo ontstonden er bij mij enorme huurachterstanden en dreigde ik mijn woning te verliezen. Daarnaast was ik startende ondernemer. Ik stopte zoveel mogelijk energie, tijd en geld hierin zonder een duidelijk plan of doel voor ogen te hebben. Daardoor werd ik roekeloos en dacht dat als ik gewoon maar bleef investeren, dat het geld vroeg of laat wel weer bij me terug zou komen. Maar ik vergat daardoor de schulden die ontstonden en maar verder opliepen.
Ik werd impulsief en onzorgvuldig. Zo vergat ik bijvoorbeeld belastingaangiftes te doen. En zo liep een boete voor het vergeten (of eerder ontlopen, want ik stopte mijn kop in het zand) al snel op tot in de duizenden euro’s. Daarnaast was ik nog in loondienst, maar omdat ik maar niets afbetaalde werd er zelfs beslag gelegd op mijn loon. Dat was voor mij het keerpunt en het moment dat ik mijn ogen opende. Zo kon het niet langer en dus besloot ik de problemen een halt toe te roepen.
De belangrijkste les die ik leerde in deze fase van mijn leven was een harde, waardevolle les: je kan weg blijven rennen voor je problemen, maar vroeg of laat halen die je wel weer in. Ik werd vergeetachtig omdat ik zoveel aan het nadenken was over welke schulden ik had. Ik vergat belangrijke zaken en vergat zelfs om mezelf te onderhouden. En dit is iets wat veel mensen met schulden laten gebeuren. Zij verliezen zichzelf in de schulden en verwaarlozen andere belangrijke zaken in hun leven.
Hoe verandert het hebben van schulden je gedrag?
Omdat mensen met geldproblemen juist alleen daaraan denken ontstaat er dus tunnelvisie. Met als gevolg dat zij andere zaken zoals hun werk, hun gezin, hun opleiding, hun huis en hun verzorging verwaarlozen. Terwijl werk en opleiding bijvoorbeeld al bijdragen aan het oplossen van deze geldproblemen. Maar juist dat overzicht bewaren wordt zo lastig naarmate de schulden zich opstapelen.
Het op orde hebben van je financiële situatie zorgt voor het gevoel van controle. Omdat je geld hebt, heb je vaak meer mogelijkheden. Ga je op vakantie of maak je liever een investering? Koop je liever dat mooie op maat gemaakte bankstel met ribbeltjesstof of toch liever de nieuwste 16-inch Macbook met 512 GB werkgeheugen? Het zijn de overwegingen die juist mensen met financiële grip zorgvuldig afwegen. Zij stellen zich regelmatig de vraag: “Heb ik het ook echt nodig of is het een hebbedingetje?” en maken op basis daarvan gezonde keuzes.
Waar mensen in een gezonde financiële situatie de controle hebben over hun uitgaven, zie je dat mensen met financiële problemen die controle kwijt zijn. Vaak ontbreekt het aan concentratie en dus aan planning. Ik merkte dat ikzelf daardoor ook de verkeerde keuzes ging maken en impulsief werd. Het verergerde mijn financiële, en algehele, situatie omdat ik onverstandig om ging met geld.
Op de lange termijn kunnen schulden ook fysieke en psychische klachten veroorzaken. Vaak verliezen mensen met grote, aanhoudende schulden hun werk. Bijvoorbeeld omdat ze hun focus kwijt zijn en hun aandacht er niet meer bij hebben. Zij maken fouten en dat heeft als gevolg dat zij niet meer presteren. Of er is geen geld voor het behandelen van fysieke klachten of om fit te blijven waardoor er gezondheidsproblemen ontstaan.
Kortom: geld an sich maakt misschien niet gelukkig, maar geld is wel een krachtig middel om dat geluk te verwerven.
Hoe kom je uit de schulden?
Uit de financiële problemen komen is een uitdaging, maar wel eentje die het absoluut waard is. Ik leerde niet alleen een harde les door schulden te hebben. Maar ook een zeer waardevolle les door mijn geldproblemen aan te pakken. Ik ben nu zelfredzaam en enorm wijs geworden als het gaat om financiën en geldzaken regelen. Mijn kijk op geld is verbeterd en zie het niet langer als ‘de bron van al het kwade’. Geld maakt wel degelijk gelukkig.
Maar hoe begin je in godsnaam aan deze ogenschijnlijk zware reddingsoperatie? Simpel: bij de eerste stuiver. Dat klinkt misschien idioot, maar niets is minder waar. Want wat ik bedoel is; schrijf je schulden allemaal uit op een A4. Creëer overzicht voor jezelf. Schrijf elke cent die je in schulden hebt op en bij welke instanties je geld verschuldigd bent. Begin bij het begin: overzicht creëren.
Wat ik nooit wist – en had ik dat maar eerder geweten – is dat je bij vrijwel alle instanties en organisaties betalingsregelingen kan afsluiten. Zij het een incassobureau, verzekeringsinstelling of telecomprovider. Al deze instanties denken graag mee en zijn coulant als het gaat om regelingen treffen met mensen die het financieel krap hebben. Dit zorgt voor wat ademruimte en geeft je de tijd om je schulden beetje bij beetje af te bouwen.
Kijk op geld veranderen
Om uit de schulden te blijven moest ik mijn kijk op geld veranderen. Verrijk jezelf: er is veel over geschreven en onderzoek gedaan naar de relatie tussen geld en geluk. Het is bewezen dat hoe beter mensen denken over geld, des te makkelijker zij hieraan komen. Ik stelde doelen voor mezelf om het gevoel van urgentie te wekken en het leuk te maken voor mezelf. Op die manier bleef ik gemotiveerd en verloor ik mijn ultieme wens, schuldenvrij zijn, niet uit het oog.
Elke maand een bepaald percentage of bedrag van de totaalschuld aflossen is zo`n doel. Ook stelde ik deadlines voor het behalen van bepaalde doelen. Zo wilde ik elk kwartaal of elke maand een schuld van een bepaalde instantie volledig aflossen. Wat ik niet wist vooraf, maar wel steeds meer merkte is dat ik ook meer vertrouwen in mezelf kreeg. Het onder ogen zien van mijn geldproblemen en het oplossen daarvan gaven me heel veel kracht. Ik bewees mezelf dat ik wel degelijk met geld kan omgaan en het verdien te hebben.
Het is absoluut niet makkelijk om het erover te hebben met mensen. Zeker niet als er sprake is van schaamte. Maar mijn eigen ervaringen leren dat de mensen die van je houden niets liever willen dan helpen. Ik heb veel geleerd van mijn oudste zus als het gaat om mijn financiën. Bijna iedereen die ik spreek heeft wel te maken gehad met serieuze vormen van schuld of financiële krapte en kent dat gevoel van schaamte.
Lees ook: ‘Depressief en bang door toeslagenaffaire: ‘Ik sloot me af van de buitenwereld’
Toch is hoe je kijkt naar geld en daarover denkt bepalend in het oplossen van je schulden. Je zal namelijk nooit het geld aantrekken als je slecht over geld denkt. Verander je kijk, verander je visie. Want zo lang je negatief blijft over poen, zal dat je leven blijven controleren. Maar zodra je het nut van geld gaat zien, zal je de controle weer krijgen over je financiën. Onthoud: geld is niet het doel, geld is het middel. En soms ook je redmiddel.
Heb je geen social media of geen zin om ons te volgen? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.