Onlangs meldde ik me ziek op mijn werk. Normaal doe je dat als je griep hebt, je ergens pijn hebt of zoals tegenwoordig coronaklachten hebt. Ik meldde me echter ziek omdat ik mentaal even in zwaar weer verkeerde. Niet dat ik het durfde te zeggen, ik zei tegen mijn baas dat ik misselijk was, me flauw voelde en hoofdpijn had. Waarom spreken we er niet vrijuit over en waarom is het oké om je met griep ziek te melden en niet met psychische klachten? Over het belang van een mental health day.
Ik weet niet wat het was, maar ik voelde me gewoon niet relaxt, die dinsdag. Het was warm, oke, maar ik zat niet lekker in mijn vel. Ik had nogal een drukke periode achter de rug met veel stress. Ik ging verhuizen, moest veel leren voor toelatingstoetsen voor mijn studie en daar bovenop kwam mijn werk.
Voor veel mensen zou dat misschien prima te doen zijn en dat was het voor mij ook lange tijd. Maar ik ben iemand die snel overprikkeld en moe is, en die waarde hecht aan vrije tijd, sociaal contact en hobby’s. Die tijd had ik niet echt. Daarom dat ik me eigenlijk steeds minder ging voelen en de stress zich in mijn lichaam opbouwde.
De bewuste dinsdag had ik wel degelijk lichamelijke klachten, maar dat had niets te maken met ziek zijn. Ik voelde me angstig, waarom weet ik niet, en gestrest. Ik trilde, zweette, was misselijk en het voelde alsof ik elk moment flauw kon vallen. Symptomen die ik herkende van vroegere tijden, toen het slechter met me ging en ik regelmatig paniekaanvallen had.
Lees ook: Het is hoog tijd dat mentale gezondheid op scholen bespreekbaar wordt
Met lood in mijn schoenen heb ik mijn dag afgemaakt. Na ook thuis nog wat verplichtingen te hebben gedaan, besloot ik: ik moet even op de rem trappen. Dit was vrij nieuw voor me, dat ik bewust voor mezelf koos. Toen ik depressief was meldde ik me zowat aan de lopende band ziek op school en bij mijn werk. Dat was omdat ik gewoon niet kon en eigenlijk ook ziek was: in mijn hoofd. Nu meldde ik me ziek omdat ik merkte dat als ik door zou gaan, ik misschien verder van huis zou zijn.
Hoe een mental health day me hielp
Ik voelde me in eerste instantie helemaal niet opgelucht, nadat ik de directrice had ingelicht van mijn ‘ziek zijn’. Wat ik vooral voelde was schuldgevoel. ‘Ik ben helemaal niet ziek. Ik laat mijn collega’s in de steek. Ben ik niet gewoon lui?’ Ik was bang voor veroordeling. Het knaagde en ik praatte er met een paar mensen over. Ik kreeg heel veel begrip en juist aanmoediging om het er een dag van te nemen. COMMEN.-collega Sander zei heel mooi: ‘Uit een lege kan kun je niks schenken. Iedereen heeft meer aan een Marijn die er voor zichzelf is.’
Toen dat uit de lucht was kon ik me echt richten op tot rust komen en mentaal even uitdeuken. Ik begon rustig met het uitzetten van mijn telefoon en eens een flink stuk in een boek te lezen, waar ik al een tijdje niet aan toekwam. Ik Netflixte wat, ik gamede en luisterde muziek. Ik voelde me rustig en wat ontstrest, maar het voelde nog niet opgeklaard.
Dat kwam pas toen ik na het avondeten even flink ging sporten op de hometrainer. Op een of andere manier was dit een heel therapeutische sportsessie voor me. Er ging plotseling een knop om en ik kwam in een zone waarin ik veel frustratie, verdriet, pijn, stress en woede eruit trapte door mezelf fysiek flink pijn te doen. Achteraf zei ik tegen een vriendin: ‘Toen ik begon deden mijn hart en hoofd het meeste pijn, nu zijn het mijn benen.’
Na het sporten en een warme douche sloot ik de dag op een rustige manier af met gitaar spelen en zingen. Op dat moment voelde ik weer vreugde, opluchting en licht in mijn hoofd. De dag rust, het sporten en het doen van leuke dingen die ik allang niet had gedaan, zoals lezen, gitaarspelen en sporten, hielpen me om erbovenop te komen. De dag erna ging ik weer naar mijn werk. Een collega merkte aan het eind van de dag op: ‘Ik zie je eindelijk weer stralen en ik ben blij je weer te horen zingen.’
Werkgever over mental health day: ‘Onze taak om alert te zijn’
Mijn eerste officiële mental health day was voor mij even nodig om weer uit een dip te komen en het hielp me om weer een tijdlang vooruit te komen. Het deed me afvragen: waarom is het nemen van een dag vrij voor je mentale gezondheid niet normaal? Waarom zou je alleen fysiek ziek kunnen zijn? Zeker nu de burn-outs en andere mentale problemen de pan uit rijzen, moet er toch iets gebeuren? Ligt het aan het taboe, aan de werkgevers? Antwoorden daarop zijn er niet zo snel.
Wel ging ik in gesprek met Eric Dragt. Hij is oprichter en directeur van techbureau En Serio. Bij het Amsterdamse bedrijf wordt er gelet op werknemers en hun mentale gezondheid en zijn mental health days heel normaal. ‘We vinden de gezondheid van medewerkers en een goede balans tussen werk en privé enorm belangrijk. We hebben een open cultuur waarin we minstens wekelijks delen hoe het gaat tijdens health check-ins, zowel mentaal als fysiek. Merken we dat er een onbalans is, dan sturen we actief aan op een mental health day; even tijd en ruimte voor jezelf om die balans weer te herstellen.’
Toch is er een soort grensbewaking voor mental health days nodig, zouden veel werkgevers zeggen. Eric denkt daar anders over. ‘Onze ervaring is dat medewerkers niet snel zelf besluiten om zich überhaupt ziek te melden, laat staan als het om mentale klachten gaat. Mogelijk vanuit een gevoel van loyaliteit naar de werkgever of om collega’s niet ’tot last te zijn.’ Als werkgever zie ik het als onze taak om daar alert om te zijn en medewerkers de ruimte te geven om zich ziek te melden, ook als ze zich fysiek nog prima voelen’, aldus Eric.
De voorwaarden voor een mental health day zijn simpel en identiek aan de voorwaarde van fysiek ziek zijn: je voelt je niet goed, je focus en productiviteit zijn al een tijdje minder dan normaal en dit gaat ten koste van het werkplezier.’
Voorkomen beter dan genezen
Daarnaast vindt Eric voorkomen beter dan genezen. Daarom is er een InCompany coach die wekelijks met medewerkers praat om aan hun mentale gezondheid en persoonlijke ontwikkeling te werken. Deze sessies zijn vrijwillig voor medewerkers, maar in de praktijk blijkt dat iedereen het fijn vindt en er gretig gebruik van wordt gemaakt. Ook de stoelmasseuse die maandelijks komt is trouwens fysiek én mentaal een opkikker voor de medewerkers van En Serio.
Lees ook: Stop met aannemen dat het wel goed met iemand gaat
Ook wordt, in tegenstelling tot talloze andere bedrijven, overwerken ontmoedigd. ‘Als je structureel meer werk hebt dan tijd, is meer of harder werken niet de oplossing. Dan ga je voor teamuitbreiding of zoek je naar het tijdleg. We spreken elkaar actief erop aan als we merken dat er overgewerkt wordt.’
Ook krijgt Erics personeel ‘special leave’, tijd waarin doodnormale dingen als tandarts- en huisbezoeken kunnen worden gepland onder werktijd, zodat niemand zich in rare bochten hoeft te wringen voor deze afspraken. En die tijd hoeft ook niet ingehaald te worden.
Het effect van deze werksfeer is onmiskenbaar. ‘Medewerkers geven aan dat ze het prettig vinden dat vanuit de werkgever begrip is als ze even niet lekker in hun vel zitten’, zegt Eric. ‘We moedigen medewerkers zelfs aan om zich ziek te melden en stellen ze gerust dat het heel normaal en goed is als ze in zo’n situatie voor zichzelf kiezen.’
Zonder twijfel raadt Eric het andere werkgevers aan om mental health days in te voeren of in ieder geval toe te staan en er open over te praten. ‘Werk doe je met mensen. En net als bij vrienden en familie zou het de norm moeten zijn om te zorgen voor elkaar. Daarnaast wil je uiteraard als werkgever dat medewerkers duurzaam inzetbaar zijn en dat doe je wat mij betreft door alert, actief en preventief die mentale gezondheid te waarborgen. Ook kleine organisaties kunnen veel doen om dat te faciliteren.’
Mental health day aanvragen
Voor werknemers bij organisaties waar mentale gezondheid nog steeds een taboe is, kan het echter heel moeilijk zijn om zich mentaal ziek te melden. ‘Voel je vrij om ziek te melden’, stelt Eric, ook al is het makkelijker gezegd dan gedaan. ’Je bent geen robot of automaat. Iedereen heeft mindere dagen, ook jouw baas. En als je je dan ziek meldt of aangeeft dat je mentaal niet lekker in je vel zit, maak dan ook concreet hoe jouw baas je zou kunnen helpen bij het duurzaam terugbrengen van de balans.’
Maar je hebt toch gewoon vakantiedagen om op te laden?, zeggen sommigen. Dat ligt wat ingewikkelder. Sommige mensen hebben niet al te veel vakantiedagen of helemaal niet, en vakantiedagen aanvragen moet meestal ruim van tevoren, terwijl een dagje moeten opladen vaak ongepland komt.
Echter zitten er nog meer haken en ogen aan een mental health day. Je moet mazzel hebben met een baas die daarin mee wil denken, want juridisch heb je geen poot om op te staan. ‘Als er geen sprake is van een naar objectieve maatstaven gemeten ziekte of gebrek, kan er geen beroep worden gedaan op ziekteverlof’, weet Lizette Brand-Mutsaers, HR-adviseur in de ouderenzorg.
‘Bovendien, alle mogelijkheden die een werknemer nog heeft, dienen te worden benut in eigen werk of ander werk. Dus een ‘dagje vrijaf’ voor je mentale rust past hier eigenlijk gewoon niet bij’, aldus Lizette. ‘De wetgeving omtrent ziekteverlof is ook niet bedoeld voor dit soort situaties.’
Goede investering voor iedereen
Lizette ziet echter zeker wel heil in een mental health day. Werknemers kunnen hier hun verlofdagen voor inzetten, maar merkt met name op dat een extra vrije dag op kosten van de zaak ook ontzettend nuttig kan zijn. ‘Een mental health day kost een werkgever hoe dan ook geld, maar ziekteverlof ook. Dan kun je in mijn ogen het geld beter op een positieve manier inzetten. Dus iemand uit het ziekteverzuim houden.’
‘Werkgevers zien het werken aan mental health nog wel eens als extra investering’, weet de HR-adviseur. ‘Dat is het in mijn ogen niet. Het is een andere manier van geld uitgeven, namelijk vóórdat mensen ziek worden. Net zoiets als je huis goed onderhouden voordat er gebreken of lekkages ontstaan.’
Lees ook: 5 redenen waarom het taboe op mentale gezondheid voor mannen enorm is
Er zijn werkgevers die al ruimte geven aan mental health dagen, maar te veel doen het nog niet. Maar het moet ergens anders beginnen: bij het gesprek. Je weet namelijk niet of je vrij krijgt voor je mentale gezondheid als je het niet vraagt. En je durft het niet te vragen als je bang bent voor afwijzing. Het draagvlak voor mental health days is misschien nog klein, maar door het gesprek te openen, en daarmee ogen te openen, wordt het alleen maar ruimer.
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid, of ontvang al onze artikelen via WhatsApp.
Heb je geen social media of geen zin om ons te volgen? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.