Wanneer je voor een lastige beslissing staat krijg je vaak het advies om “je gevoel” te volgen, “jezelf te zijn” of de keuze “dichtbij jezelf te houden.” We geloven als samenleving maar al te graag dat je op je gevoel moet varen en dat het dan wel goed komt. Dit lijkt misschien iets van de laatste jaren, maar het is al decennia aan de gang. De wijze Aristoteles zei bijvoorbeeld al dat “jezelf kennen de bron van alle wijsheid is.” Je persoonlijke identiteit is dus blijkbaar heel belangrijk, maar wat doe je als je deze niet kent? En waarom is dit eigenlijk zo belangrijk? Over jezelf zijn en identiteit vinden wanneer je niet weet wie je bent.
Jezelf zijn wanneer je jezelf niet kent
“Zodra je weet wie je bent valt alles op z’n plek”, schrijft mentale gezondheidexpert Roo Harris. “Je ziet de wereld helderder, relaties lopen soepeler en ook beslissingen maken gaat je makkelijker af.” Bovenal zorgt een eigen identiteit voor sturing in het leven. “Je geeft duidelijk grenzen aan en dat straalt zelfverzekerdheid uit.”
Klinkt top, toch? Jezelf ontdekken is niet enkel voorbehouden aan welgestelde meisjes die in hun tussenjaar naar Australië gaan, maar iedereen kan het. Sterker nog, je identiteit achterhalen is een stuk minder vaag dan het klinkt.
“De persoonlijke identiteit is opgebouwd uit meerdere maskers uit het dagelijks leven, zoals het zijn van een ouder, broer, zus, partner of professional”, aldus Christine Yu. Volgens de gezondheidsexpert is ook het beeld dat anderen over ons hebben belangrijk. “Je identiteit kan worden ‘vertroebeld’ door het beeld dat anderen van je hebben. Zo staan sommigen bekend als de slimmerik of lomperik van de groep, terwijl dit in werkelijkheid wel meevalt.”
Die sociale verwachtingen zorgen ervoor dat je soms het idee hebt de draad kwijt te zijn, en niet meer weet of je iets echt vindt, of dat je denkt dat je dat vindt. “Het is moeilijk om je eigen identiteit helder voor je te zien”, verklaart neurowetenschapper Nina Strohminger. “Op zoek gaan naar jezelf is daarom een proces van laag voor laag afdalen naar de kern, net zoals je een ui pelt.”
Het is overigens helemaal niet verkeerd om soms het idee te hebben dat je ‘onnatuurlijk’ gedrag vertoont. “Ik pas mijn gedrag aan naar de context”, aldus Strohminger. “Ook verandert mijn gedrag met de jaren. Dit betekent echter niet ik geen sterke persoonlijke identiteit heb.” De hersendeskundige maakt hiervoor de vergelijking met een rups en een vlinder. Deze zijn technisch gezien hetzelfde beest, ongeacht de transformatie.
Ook interessant: De 7 beste lifehacks voor introverte mensen
Bestaat er zoiets als jezelf zijn?
Boeken, adviezen en gezapige quotes van de Xenos moedigen ons aan te vertrouwen op ‘je water’, en op zoek te gaan naar onze innerlijke stem. Maar bestaat er wel zoiets als een daadwerkelijke identiteit? Nee, aldus Strohminger. “Het bestaan van een persoonlijke identiteit is vooral een volkswijsheid, maar er is wetenschappelijk gezien geen bewijs dat het ook echt bestaat.”
Dit betekent echter niet dat persoonlijke identiteit, en het ontwikkelen hiervan, onbelangrijk zijn. Sterker nog, uit onderzoek van dezelfde Strohminger blijkt dat het gevoel van een persoonlijke identiteit belangrijk is voor mensen. We hebben een soort intern kompas nodig om de acties van anderen te beoordelen, en orde te scheppen in de chaotische wereld om ons heen.
“We vinden het belangrijk om te weten of iemand ooit is vreemdgegaan, of iemand gehandicapt is, of iemand problemen heeft en of iemand bijvoorbeeld gul is. Wanneer je anderen hun acties niet beoordeelt is het niet mogelijk om moraliteitsgevoel te kweken.” Oftewel: dankzij een persoonlijke identiteit heb je altijd iets om op terug te vallen, en dat gevoel van een fundament hebben is belangrijk.
Zo concludeert een onderzoek uit 2016 dat het gevoel van persoonlijke identiteit belangrijk is voor onze gemoedstoestand. Mensen die ‘zichzelf zijn’ hebben duidelijke normen en waarden en staan daarmee steviger in hun schoenen dan mensen die minder goed weten wie ze zijn. Ook is wetenschappelijk bewezen dat mensen die beslissing maken op basis van hun gevoel blijer zijn met de resultaten dan mensen die enkel op de harde feiten afgaan.
Kortom: het is dus moeilijk om wetenschappelijk te bewijzen dat er zoiets bestaat als een persoonlijke identiteit, maar omdat we met subjectieve gevoelens en emoties te maken hebben is dat van ondergeschikt belang. Wanneer jij denkt dat iets belangrijk is, wordt het belangrijk. Dit kennen we van het placebo-effect. Bovendien denken we een persoonlijke identiteit nodig te hebben om anderen hun gedrag te beoordelen.
Lees ook: Knappe mensen over de keerzijdes van hun uiterlijk
Jezelf zijn: zo begin je
Het is dus duidelijk dat jezelf zijn voordelen oplevert, maar hoe begin je? Alhoewel het proces jarenlang kan duren en je veel levenservaring nodig hebt om er achter te komen hoe je precies in elkaar steekt (en hoe dit in de loop der jaren verandert), kun je jezelf wel een handje helpen. Jezelf zijn doe je zo.
Wie je bent tegenover wat je bent
“Zeg je naam hardop: dat is wie je bent”, adviseert Harris. “Zeg vervolgens wat je bent en omschrijf dit. Voor mij geldt bijvoorbeeld dat ik een moeder ben, een vrouw, getrouwd, een dochter, een vriend en een advocaat. Ik ben ook een schrijver, een coach en ik hou van Aperol Spritz.”
Dit is wat je bent, wie je bent is slechts je naam. Wat je bent is de rest, maar het is allemaal onderdeel van wie je bent. Harris: “Deze stap draait om dingen los van elkaar te kunnen zien. We zijn gewend om over onszelf na te denken als een soort samenhangend geheel, en in praktijk hebben veel dingen ook met elkaar te maken, maar het is belangrijk om alles op een rijtje te zetten.”
Zet de tv uit
Nu je weet wie en wat je bent is het tijd om te voelen wat je persoonlijke identiteit is. In onze samenleving zijn we gewend om continu rationele beslissingen te maken en zo min mogelijk op ons gevoel te vertrouwen. De kunst is om deze ervaring van ‘jezelf zijn’ weer aan te wakkeren, hoe zweverig dat ook klinkt.
Volgens Harris kun je dit het beste in stilte doen. “Waarschijnlijk is je leven te druk en je hersenen overvol”, aldus de advocate/schrijfster. “Doe de tv uit en leg je telefoon aan de kant. Op een gegeven moment hoor je het stemmetje in je hoofd: “dit is saai, zullen we iets anders gaan doen?” Je moet proberen om vertrouwd te raken met dit stemmetje en het te herkennen. Door steeds meer bewust na te denken kom je erachter wat je leuk vindt, waar je plezier uithaalt en wat je absoluut niet aanstaat.”
Ook interessant: Continu het idee dat je weekend niet leuk genoeg is? Zo ga je om met weekendstress
Vermijd negatieve zelfpraat
Hoe meer media we consumeren, hoe slechter we ons voelen. We worden dagelijks overladen met beelden van schoonheid en krijgen zo het gevoel aan deze standaarden te moeten voldoen, of het nou om een mooi huis, lichaam, verre reis of auto gaat. Onbewust gaan we hierdoor slecht over onszelf denken, omdat ons wasbordje niet voldoet aan die van de tienduizenden modellen op Instagram.
Tijd dus om dat innerlijke stemmetje op te voeden. De beste manier om dit te doen is door naar je gedachten te luisteren en een ‘mentale aantekening’ te maken wanneer je ‘zelfpraat’ negatief is. Zodra je denkt dat je lelijk bent zeg je in je hoofd “dit was een gedachte”. Niets meer, niets minder. “Het gaat erom dat je gedachten neutraal worden en onze emoties hier niet direct door beïnvloed worden”, aldus Yu.
Draai de vraag om
In plaats van op zoek te gaan naar wie je bent, kun je ook bepalen wie je wil zijn en daar je gedrag op aanpassen. Onze identiteit hangt zoals gezegd samen met de manier waarop anderen ons gedrag bestempelen dus wanneer je je leven gaat afstemmen op een bepaald ideaalbeeld wordt dit uiteindelijk je persoonlijke identiteit.
“Net als veel anderen vond ik het moeilijk om mezelf te zijn, en te achterhalen wat dit betekent”, schrijft ervaringsdeskundige Diana Seserman. “Ik stond bekend als workaholic en behulpzaam. Op papier was ik lekker bezig, maar vanbinnen voelde dit niet zo. Ik besloot mezelf twee doelen te stellen.”
“Ten eerste wilde ik zonder angst leven maar aan de andere kant wel balans houden, want een bepaalde routine vind ik fijn. Deze twee waarden werden mijn referentiepunten en elke actie of beslissing die ik maakte deed ik aan de hand van mijn eigen gemaakte normen.” Het gaat er dus om dat je je eigen lat maakt.
Stel doelen
Tot slot is het belangrijk om niet alleen vast te stellen wie je bent, maar ook waarom je zo bent. “Probeer de grote vragen in het leven te beantwoorden”, aldus Harris. “Waarom ben je hier en wat heeft je tot dusver hier gebracht? Ben je hier blij mee, of zou je het anders aanpakken? Als je hier geen antwoord op weet, waarom weet je dit niet?”
Het gaat er dus om dat je zonder druk van anderen, of van jezelf misschien, antwoord probeert te geven op de grote vragen uit het leven. En inderdaad, dat is lastig. Bovendien is het heel eng om dingen uit te spreken of neer te pennen, want dan is het ineens werkelijkheid. Toch is het wel belangrijk om dit te doen, want zo creëer je handvatten en heb je iets om naar terug te grijpen wanneer het lastig wordt.
Harris: “Stel vragen als: wat is belangrijk voor jou? Wat geeft je leven betekenis? Wanneer was de laatste keer dat je het gevoel had dat je leven er echt toe deed? Wanneer was de laatste keer dat je jezelf nuttig en voldaan voelde? Op welke momenten voel je je het best?”
Meer over mentale gezondheid
Op Commen vind je verhalen over mentale gezondheid, in de breedste zin van de woorden. Van onzekerheid overwinnen, omgaan met depressie tot aan leven met autisme: alles komt voorbij. Volg ons op social media of schrijf je in voor de nieuwsbrief om op de hoogte te blijven: bedankt alvast!